Jednym z istotnych zadań dorosłych, zarówno nauczycieli, jak i rodziców, powinno być nauczenie dzieci szacunku do przyrody. Umiejętność dostrzegania niepowtarzalnego uroku roślin i zwierząt jest umiejętnością, którą warto kształcić już u najmłodszych przedszkolaków.
Dzieci są wrażliwe na piękno przyrody i naturalnie uczą się je doceniać i szanować. Małgorzata Jabłońska, ekspert współpracujący z programem edukacyjnym „Kubusiowi Przyjaciele Natury”, z okazji przypadającego 11 lutego Dnia Dokarmiania Zwierzyny Leśnej przedstawia kilka interesujących sposobów, jak poprzez różne aktywności i zabawy budować u dzieci szacunek do natury – do świata roślin
i zwierząt.
Odsłońmy przed dzieckiem świat przyrody
Dzieci lubią przebywać na łonie natury. Kontakty z przyrodą są dla nich źródłem wrażeń
i emocji. Motywują one do poznawania świata za pomocą zmysłów, rozwijają wyobraźnię oraz zaspokajają potrzebę ruchu. Podczas spacerów na świeżym powietrzu nasze pociechy nie tylko poznają świat przyrody, ale również uczą się najważniejszych zachowań proekologicznych.
Uczenie przedszkolaków pozytywnych zachowań względem przyrody jest wymogiem naszych czasów. To między innymi z tego powodu powstał program edukacyjny „Kubusiowi Przyjaciele Natury”, którego VII edycja trwa w roku przedszkolnym 2014/2015. Jego celem jest wzrost świadomości dzieci względem ochrony przyrody, a także popularyzacja edukacji ekologicznej wśród najmłodszych, ich nauczycieli i rodziców. W tegorocznej edycji programu bierze udział pół miliona dzieci z 6000 polskich przedszkoli.
Poniżej znajdują się zaczerpnięte m.in. z materiałów edukacyjnych programu „Kubusiowi Przyjaciele Natury” interesujące pomysły na edukacje dzieci w zakresie budowania w nich szacunku do przyrody. Zaprezentowane propozycje zabaw i aktywności mogą być realizowane zarówno przez nauczycieli przedszkolnych, jak i rodziców. Pomysły te mogą stanowić ciekawą propozycję pożytecznego, a zarazem przyjemnego spędzania czasu z dziećmi.
Sposoby kształtowania u dzieci szacunku do środowiska naturalnego, w szczególności świata roślin i zwierząt:
- Organizowanie spacerów i wycieczek ekologicznych – wycieczki oraz spacery mogą być dla dzieci okazją do poznania różnych roślin i zwierząt, a także przyswojenia wielu ciekawostek na ich temat. Przykładem może być wycieczka do lasu i spotkanie z leśniczym, który ciekawie opowie o zwyczajach zwierząt, zimą pokaże paśniki z sianem, czy widoczne na śniegu śladach zwierząt. Podczas wyprawy dzieci dowiedzą się również jak ogromną rolę pełnią drzewa
w procesie oczyszczania powietrza z dwutlenku węgla i wzbogacania go w niezbędny do życia tlen.
- Zwracanie uwagi na zasady postępowania z przyrodą – przed każdą wycieczką warto przypomnieć najmłodszym zasady zachowania, obowiązujące w miejscach, do których się udają. Można wykorzystać do tego rysunki. W tym celu dzielimy dzieci na dwie grupy. Pierwsza grupa przedstawia zachowania właściwe, np. zbieranie kasztanów i żołędzi w parku czy zbieranie pozostałości po drugim śniadaniu do woreczka. Zadaniem drugiej grupy jest przedstawienie zachowań niewłaściwych, np. łamania gałęzi, straszenie zwierząt leśnych czy niepotrzebne zrywania liści z drzew.
- Zabawa „Kto gdzie mieszka?” – dziecko otrzymuje kartę pracy, na której po jednej stronie narysowane są zwierzęta, po drugiej ich „domy”. Zadaniem dziecka jest połączenie obrazków w pary, np.: niedźwiedź - gawra, ptak - gniazdo, pszczoła-ul.
- Zabawa „Kto co je?” – uczestnicy zabawy łączą w pary zwierzęta i ich ulubione przysmaki, np.: dzika z żołędziami czy ptaka z ziarnami zbóż.
- Zabawa „Czyj to ślad?” – zadaniem dziecka jest połączenie w pary obrazków zwierząt
z obrazkami pozostawianych przez nich śladów.
- Zabawa „Kim jestem?” – jedno z dzieci naśladuje określone zwierzę, zadaniem pozostałych uczestników zabawy lub rodziców jest odgadniecie, o jakie stworzenie chodzi.
- Zabawa „Czyj to głos?” – dzieci kolejno naśladują głosy zwierząt (np. pohukiwanie sowy). Zadaniem pozostałych uczestników jest zidentyfikowanie odgłosów.
- Zabawa „Wiewiórki, do dziupli!” – na czas zabawy przedszkolna sala lub duży pokój zamienia się w las, a dzieci i rodzice lub nauczyciele w skaczące po gałęziach drzew wiewiórki. Na hasło osoby prowadzącej: „Wiewiórki, do dziupli!” uczestnicy zabawy siadają na ustawionych na środku sali krzesełkach. Utrudnienie stanowi fakt, że krzesełek jest o jedno za mało. Dziecko lub dorosły, któremu nie udało się usiąść na krzesełku, przestaje być wiewiórką. Nie odpada jednak z gry - staje się fruwającym po lesie ptaszkiem. Wygrywa dziecko, któremu udało się usiąść na ostatnim krzesełku. Zabawę można modyfikować, zmieniając hasło na: „Ptaszki, do gniazd!”, „Motylki, na kwiatki!”.
- „Kącik przyrody” – zorganizowanie w przedszkolu lub domu specjalnego miejsca przeznaczonego na hodowlę roślin (np. fasoli) lub zwierząt (rybek, chomika, żółwia). Hodowle takie na pewno przyniosą dzieciom wiele radości, ale także nauczą odpowiedzialności
i sumienności. Przedszkolaki poznają podstawowe zasady pielęgnowania roślin i zwierząt oraz ich potrzeby.
- Dokarmianie ptaków – warto przede wszystkim uświadomić dzieciom, że bez ich pomocy wiele ptaków może nie przetrwać zimy. Ważne, aby przedszkolaki nauczyły się rozróżniać
i nazywać przylatujące do karmników ptaki. Mogą je również narysować, pokolorować lub ulepić z plasteliny. Ciekawym pomysłem dla rodziców lub nauczycieli przedszkolnych może być również zaangażowanie dzieci w budowę prostych karmników dla ptaków. Dzieci przy pomocy rodziców mogą również przygotowywać pokarm dla kaczek lub łabędzi, a następnie karmić je podczas wizyt w parkach.
- Wspólne oglądanie przez rodziców i dzieci programów przyrodniczych – dzięki zapoznaniu dzieci z wartościowymi programami przyrodniczymi będą one w stanie lepiej zrozumieć świat zwierząt i roślin. Jednocześnie będą odnosić się do niego z większym szacunkiem. Przy okazji wspólne oglądanie filmów dla dorosłych i dzieci może być przyjemnym pomysłem na spędzenie długich zimowych dni.
- Przedstawienia ekologiczne – Przygotowywanie w przedszkolu lub domu przedstawień
o tematyce ekologicznej, w których dzieci odgrywają role zwierząt lub roślin. Poprzez naturalną łatwość wczuwania się w role przedszkolaki uczą się szacunku do przyrody. Jednocześnie stają się bardziej wrażliwe na przejawy jej dewastowania przez człowieka.
- Uczestnictwo w akcjach na rzecz ochrony środowiska – Uczestnictwo w akcjach związanych
z ochroną środowiska naturalnego, np. „Sprzątaniu Świata”. Zadaniem najstarszych przedszkolaków, wyposażonych w rękawice i worki, może być pozbieranie papierków
w okolicach przedszkola. Dzieci mogą również pomóc rodzicom w sprzątaniu ogródka lub podwórka przed domem. Takie działanie pozwoli dzieciom poczuć się gospodarzami planety, odpowiedzialnymi za jej los. Dodatkowo biorąc udział w akcji dzieci poczują się równie ważne jak uczniowie oraz dorośli.
- Obchodzenie dni ekologicznych – może to być np. obchodzenie 11 lutego w przedszkolu Dnia Dokarmiania Zwierzyny Leśnej. Dzień ten można uczcić poprzez organizacje konkursów
i quizów, dotyczących wiedzy o zwierzętach lub spotkanie z leśnikiem bądź hodowcą zwierząt. Udział w konkursach czy spotkania z kompetentnymi osobami pozwolą dzieciom utrwalić posiadaną wiedzę, a jednocześnie nauczą je przestrzegania reguł dotyczących postępowania ze zwierzętami czy roślinami.
Sposobów na kształtowanie u dzieci szacunku do środowiska naturalnego jest o wiele więcej. Ważne jednak, aby zajęcia prowadzone w ramach edukacji ekologicznej były ciekawe i różnorodne. Dobór odpowiednich gier, zabaw czy ćwiczeń zależy od inwencji osoby prowadzącej. Jako inspirację w tym zakresie polecam scenariusze zajęć zamieszczone w materiałach edukacyjnych programu „Kubusiowi Przyjaciele Natury”. W bogato ilustrowanych materiałach znajduje się również wiele ciekawostek ekologicznych, które mogą okazać się interesujące nie tylko dzieci. Wszystkie materiały w wersji elektronicznej, z możliwością pobrania znajdują się na stronie www.przyjacielenatury.pl.
