16 lutego przypada 96 rocznica proklamowania niepodległości Litwy. Odzyskała ją wraz z Polską po ponad stuletnim zaborze carskim. Okolicznościowe imprezy odbędą się nie tylko na Litwie, ale też na Sejneńszczyźnie, gdzie mieszka duża liczba etnicznej ludności litewskiej. Zapłoną znicze na grobach żołnierzy litewskich, spoczywających na cmentarzach w Berżnikach i Sejnach, we wszystkich szkołach z litewskim językiem nauczania odbędą się uroczyste apele.
Już w sobotę, 15 lutego, uroczystości odbędą się w Domu Kultury Litewskiej w Puńsku, początek godz.18.00. Wystąpią litewskie zespoły artystyczne z Puńska i okolic. Warto wiedzieć, że w przygranicznej gminie Puńsk Litwini stanową aż 80 proc. ludności.
Konsulat Republiki Litewskiej w Sejnach oraz „Dom Litewski” w Sejnach zapraszają na 16 lutego (niedziela), godz.14.30 na uroczystości z okazji 96 - rocznicy niepodległości Litwy. W programie, oprócz oficjalnej części, muzyczna kompozycja Judistos Vaiciunaites pt. „Dialog z Emilią”. Wystąpią aktorzy z Litwy Viktoria Kuadite i Paulus Balandis, zagrają zaś: Egle Kosteckaite ( fortepian), Dariusz Diksaitis i Dainius Peseckas (skrzypce).
Suwalski Oddział Stowarzyszenia Litwinów w Polsce organizuje uroczystość także w niedzielę, 16 lutego, o godz. 16.30 w sali sportowej Szkoły Podstawowej nr 9, przy ulicy Hamerszmita 11, a następnie spotkanie w siedzibie oddziału przy ulicy Kościuszki 76.
Trudne wybijanie się na niepodległość
Litwa utraciła niepodległość wraz z Polską, w wyniku rozbiorów, dokonanych przez Prusy, Austrię i Rosję. Natomiast od 1915 roku była okupowana przez Niemcy. Wybiła się ponownie na wolność dopiero po I wojnie światowej. Jeszcze w czasie trwania działań wojennych, w dniach 18-22 sierpnia 1917 roku, w Wilnie, zebrało się 222 delegatów z każdej części Litwy, którzy wybrali 16-osobową Radę Litewską (Lietuvos Taryba). To ona, 16 lutego 1918 roku, pod przewodnictwem Jono Basanavičiaus, ogłosiła Akt Niepodległości. Wśród jej członków był także związany z Sejnami ksiądz Justinas Staugaitis. Na czele nowych władz kraju stanął zaś Ananas Smetona.
Odzyskanie przed ponad 90 laty niepodległości nie przyszło Litwinom łatwo. Gdy konstytuowała się Taryba, na terytorium Litwy obecni byli jeszcze Niemcy, potem starali się rządzić białogwardziści, bolszewicy. Ale najwięcej krwi popłynęło podczas bratobójczych walk między Polakami i Litwinami na Sejneńszczyźnie. Przez stulecia oba narody tworzyły jedno państwo. Gdy w 1918 roku każdy z nich tworzył własną państwowość, wyszedł problem granic. Każda ze stron nie chciała ustąpić i oddać drugiej np. Puńska, Sejn. Sejny przechodziły z rąk do rąk aż jedenaście razy. Potem był marsz Żeligowskiego na Wilno, co na lata położyło się cieniem w stosunkach polsko- litewskich.
Granica w stodole
Granicę państwową poprowadzono częstokroć przez część wsi, gospodarstw rolnych. Tak było m.in. w Dusznicy, Burakach. Przez jakiś czas rolnicy mogli uprawiać swoje pola, leżące po obu stronach granicy. Po drugiej wojnie światowej znikła i ta możliwość. Dopiero od niedawna, po wejściu obu krajów do układu z Schengen, mieszkańcy przygranicznych miejscowości mogą bez szkód przejść niewidoczną już granicę, by obejrzeć część pól swych dziadków, rodziców, krewnych. O zwrocie majątku nikt już prawie nie marzy. Niektórzy jednak rolnicy z Sejneńszczyzny dzierżawią przygraniczne pola po stronie litewskiej, które w dawnych czasach należały do ich przodków.
Trzej bracia - trzy narodowości
Obie niepodległości podzieliły czasami nawet rodziny. Ot, chociażby bracia Narutowiczowie. Gabriel, uważający się za Polaka, został prezydentem II Rzeczpospolitej, a Stanisław, był jednym z sygnatariuszy Aktu Niepodległości Litwy. I obu życiorysy są tragiczne: Gabriel zginął w wyniku zamachu, dokonanego przez polskiego narodowca, a Stanisław sam sobie odebrał życie, nie widząc możliwości ułożenia polsko - litewskich stosunków państwowych. Z kolei trzech, ze znanych w tamtych czasach braci Iwanowskich, było aż …trzech narodowości: jeden - profesor Wileńskiego Uniwersytetu, bojar Ivanauskas, uważał się za Litwina, drugi brat za Białorusina, a trzeci za Polaka.
Litewska niepodległość nie trwała długo. Latem 1940 roku, podobnie jak i inne państwa nadbałtyckie, została wchłonięta przez Związek Radziecki. Po raz kolejny Litwa wybiła się na niepodległość w 1990 roku. Jedenastego marca 1990 roku Rada Najwyższa Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej przekształca się w Sejm Restytucyjny (Atkurimo Sejmas), który uchwalił ustawę o reaktywowaniu niepodległości Litwy.
Jan Wyganowski
