21 czerwca 1956 r. w Puńsku otwarto Dom Kultury Litewskiej. Na potrzeby nowo powstałej instytucji oddano do użytku drewniany pożydowski budynek (tzw. dom rabina), zajmowany wówczas przez Gromadzką Radę Narodową, gdzie swoją działalność DKL prowadził przez 48 lat.
Głównymi założycielami byli Piotr Rołow, jego matka Zofia Hoffner (pochodzili z Litwy) oraz miejscowi działacze kultury: Józef Maksimowicz, Wincenty Wołyniec, Wiktor Jankowski, Petronela i Józef Jachimowiczowie.
Ze względu na ograniczenia spowodowane pandemią, uroczystości i Jubileuszowe odbędą się w sierpniu, podczas Zielnej, nad jeziorem Punia w Puńsku. Zaprezentują się wówczas publiczności liczne zespoły artystyczne działające przy DKL.
Długie budowanie
Budowa nowego budynku zajęła ćwierć wieku. Społeczny komitet zdołał zebrać latach 80. ub. wieku aż 70 procent potrzebnych funduszy na zrealizowanie inwestycji. Niestety, wskutek reform gospodarczych w Polsce na przełomie lat 89/90, pieniądze „zjadła” inflacja. Zdążono przynajmniej kupić za zebrane pieniądze działkę pod budowę.
Obiecywana pomoc rządowa długo nie nadchodziła, przez co gmina na początku lat 90. omal nie zbankrutowała. Wójt gminy był bowiem człowiekiem wierzącym w słowo premiera i budował budynek. Dług zaciągnięty w banku miał zwrócić po otrzymaniu rządowej dotacji. Pierwszy miliard starych złotych nadszedł dopiero w 1994 roku. W 1997 roku ówczesny premier Włodzimierz Cimoszewicz dał z rezerwy centralnej 300 tys. nowych złotych. Mieszkańcy dołożyli do tego kilkadziesiąt tysięcy złotych z własnej kieszeni. Puszczanie zwrócili się także o pomoc do swych rodaków na Litwie, skąd także udało się uzyskać pewne wsparcie.
Inwestycją zainteresowała się w 1999 roku Sejmowa Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Przybyła nawet do Puńska.
- Pomysł budowy domu kultury litewskiej w Puńsku powstał dawno temu. Działalność kulturalna na tym obszarze jest dosyć bogata. W 1988 roku rozpoczęto budowę tego obiektu. Kiedy rozpoczynano budowę tego domu, całość miała zostać sfinansowana z budżetu państwa. Do dzisiaj od władz państwa otrzymaliśmy 500 tys. złotych. W 1997 r. 300 tys. złotych otrzymaliśmy od rządu pana premiera Włodzimierza Cimoszewicza, a w 1998 roku 298 tys. litów od departamentu mniejszości narodowych i wychodźstwa przy rządzie Republiki Litewskiej. W tym roku Litwa przeznaczy kolejne 500 tys. litów, ale pod warunkiem, że rząd Polski przekaże podobną sumę. Ten dom jest bardzo potrzebny mniejszości litewskiej, ponieważ na terenie gminy działa wiele zespołów artystycznych i folklorystycznych. Gmina jest nieduża, ale kwitnie tu życie kulturalne. Co roku organizujemy około 60 dużych imprez. Musimy zatem szybko zakończyć budowę nowego domu kultury. Do tej pory wydano na ten cel 1,3 mln złotych. Potrzebna jest jeszcze podobna kwota, aby zakończyć tę inwestycję - mówił wówczas wójt gminy Witold Liszkowski.
22 listopada 2002 ówczesny premier Republiki Litewskiej A. Brazauskas spotkał się z przedstawicielami litewskich organizacji społecznych w Polsce. Stwierdzono możliwość wsparcia finansowanego w celu dokończenia budowy DKL.
Budowa ciągnęła się jeszcze przez kilka lat. Kosztowała 4,5 mln litów ( lit był wówczas nieco droższy od złotówki), z czego 2 mln wpłaciła Litwa.
Wreszcie 22 maja 2004 roku nastąpiło uroczyste otwarcie nowo wybudowanego Domu Kultury. W uroczystości tej udział brali ówcześni premierzy Rzeczypospolitej Polskiej - Marek Belka oraz Republiki Litewskiej - Algirdas Brazauskas.
Na ceremonii otwarcia A. Brazauskas powiedział, że w 2004 roku „obchodzimy ważną datę - dziesiątą rocznicę podpisania przyjaznych stosunków i dobrosąsiedzkich umów o współpracy między Litwą a Polską”. Według niego, Traktat stał się gwarancją praw i wolności zarówno Litwinów w Polsce, jak i Polaków na Litwie.:- Zawsze było tak, że obie te mniejszości narodowe są pomostem między naszymi państwami – zauważył.
- To satysfakcjonujące, że otwarcie litewskiego domu kultury w Puńsku jest ważnym wydarzeniem dziesiątej rocznicy tego traktatu. Budowa, która trwała prawie dwie dekady, może być w pewnym sensie symboliczna, odzwierciedlająca nie zawsze łatwy powrót naszych dwóch narodów do Europy. Ważne jest jednak, że dzisiaj cel został osiągnięty i możemy być zadowoleni z wyniku naszej wspólnej pracy – powiedział ówczesny szef rządu Litwy.
A. Brazauskas przekazał ksiązki do biblioteki Litewskiego Domu Kultury oraz listy z podziękowaniami obecnemu i wcześniejszym wójtom gminy: Witoldowi Liszkowskiemu, Kazimierzowi Baranowskiemu oraz Romualdowi Witkowskiemu, pomysłodawcy, inicjatorowi, organizatorowi inwestycji.
DKL to obecnie nowoczesny budynek z salą widowiskową na blisko 300 osób. W ub. roku zyskał jeszcze instalację fotowoltaiczną.
Nie tylko gmach
Dom Kultury Litewskiej (DKL) – to nie tylko gmach, to również osoby tu pracujące oraz duże grono amatorów ruchu artystycznego z regionu – chętnie udzielających się w działalności artystycznej.
Zawsze schronienie odnajdywali tu przedstawiciele różnych form kulturalnych. Od momentu powstania DKL w 1956 r., skupiali się tu śpiewacy, muzykanci, tancerze, aktorzy teatrów stodolanych. Dom Kultury był miejscem spędzania wolnego czasu. Ludzie zbierali się, aby wysłuchać odczytów, wykładów na różne tematy. Organizowano turnieje szachowe i warcabowe. Rolnicy w wolne wieczory przychodzili czytać prasę, posłuchać litewskiego radia. Organizowano tu także różne wystawy (tkackie, pisanek wielkanocnych, litewskich książek), spotkania z pisarzami, wieczory czytania baśni dla dzieci, wyświetlano litewskie filmy.
Dom Kultury przez długi okres czasu koordynował działalność litewskich zespołów artystycznych istniejących w okolicznych wsiach Puńska i Sejn, prowadził szeroką działalność wystawiając litewskie przedstawienia, organizował bramy weselne dla uczestników zespołów amatorskich. Dzięki staraniom Domu Kultury odbywały się występy profesjonalnych artystów i zespołów z Litwy. Kultura litewska w regionie Puńska przez tutejszych mieszkańców kultywowana jest od XV w.
Centrum kulturowe
Obecnie DKL ma większe możliwości techniczne, a także ludzkie, bo kadra DKL to ludzie z wyższym wykształceniem oraz instruktorzy, którzy dojeżdżają z Litwy. Placówką kieruje Asta Pieczulis.
W Domu Kultury Litewskiej skupia się większa część działalność kulturalnej mniejszości litewskiej. Działa 9 zespołów amatorskich. DKL dba o intensywne życie kulturalne dla okolicznych mieszkańców. Organizuje wyjazdy na Litwę, na występy profesjonalnych zespołów, teatrów.
Dom Kultury Litewskiej jest centrum kulturowym, wokół którego skupione są wszystkie zespoły pieśni i tańca z terenu gminy, zamieszkałej w 80 procentach przez ludność pochodzenia litewskiego. Zasługą pracowników DKL jest organizowanie mnóstwa koncertów, występów, spotkań. Mieszkańcy gminy Puńsk chętnie należą do zespołu pieśni lub tańca lub uczęszczają do szkoły muzycznej. W ciągu roku odbywało się przed pandemią około 50 imprez kulturowych. W samym DKL odbywa się około 25 wydarzeń kulturowych.
Ważnym czynnikiem rozwoju kultury w terenie gminy jest chęć jej mieszkańców do aktywnego brania udziału w zespołach artystycznych. W licznych zespołach aktywny udział bierze około 300 osób w różnym wieku.
Od 2001 r. w Domu Kultury Litewskiej mieści się także Muzeum Etnograficzne Józefa Vainy.
Zespoły artystyczne
Zespoły DKL propagują kulturę litewską w Polsce i poza jej granicami, biorąc udział w różnych przeglądach, konkursach, festiwalach zdobywając główne nagrody.
Zespół Choreograficzny „Jotva” (istnieje od 1951 r.) Grupa liczy obecnie około 100 tancerzy w wieku od 3 do 70 lat.
Repertuar – litewskie tańce ludowe, etno-współczesny taniec litewski, oryginale układy taneczne oraz spektakle.
- Zasadniczo tańczymy litewskie tańce ludowe, ale przez ostatnie kilka lat nazywaliśmy się grupą taneczną „etnocontemporrary”. Ponieważ nasze programy są syntezą nowoczesnych, współczesnych tańców opartych na litewskim folklorze, mitologii, legendy, historii i literatury. Dlatego promujemy naszą kulturę w nowoczesny sposób, który jest znacznie łatwiejszy do przyswojenia przez dzieci i młodzież. Uwielbiamy tańczyć, występować, tworzyć. I nie boimy się nowych wyzwań – piszą o sobie członkowie zespołu.
Zespół prezentuje kompozycje sceniczne własne (inspirowane folklorem tanecznym) lub choreografów litewskich (np. „Kiermasz”, „W nocy św. Jana”).
Zespół wielokrotnie występował na międzynarodowych festiwalach folklorystycznych, w tym, od 1990 roku na Światowych Festiwalach Tańca Litwinów w Wilnie, Święcie Tańca Litwinów w Kanadzie (1988), festiwalu zespołów tanecznych we Francji (1993), Międzynarodowym Festiwalu Tanecznym „Klumpakojis” w Kłajpedzie (nagroda specjalna), festiwalach mniejszości narodowych w Polsce (Węgorzewo, Młynary koło Elbląga, Bielsk Podlaski, Góra św. Anny, Dobrodzień koło Częstochowy i in.), suwalskich dziecięcych festiwalach tanecznych „Marzeńtańce” (w tym Grand Prix w 2000 i 2001), Międzynarodowym Festiwalu „Muszelki Wigier” w Suwałkach, a także na wielu innych regionalnych festiwalach i koncertach.
Chór Mieszany „Dzūkija” (działa od 1957 r.) – liczy 30 członków – osoby dorosłe. Od 1994 r. uczestniczy w „Święcie Pieśni” w Wilnie. W 2010 r. brał udział w Święcie Pieśni Diaspory Litewskiej w Kanadzie, w 2015 r. – w Festiwalu Pieśni Krajów Północnych i Bałtyckich w Łotwie. Uczestniczył w Festiwalach chórów w Litwie, Polsce, Gruzji i Grecji. Nagrał 2 kasety i 1 płytę CD.
Teatr Stodolany (działa od 1958 r.) – liczy około 15 osób. Od 1990 r. uczestniczy w Międzynarodowych Przeglądach Teatralnych „Krivūlė” (niejednokrotnie zdobywając najwyższe wyróżnienia) oraz w licznych festiwalach teatralnych w Puńsku i w Litwie. Od 2009 r. uczestniczy w „Święcie Pieśni” w Wilnie. W 2014 r. uczestniczył w Festiwalu Teatralnym Diaspory Litewskiej w Chicago, w 2019 r. wystawiał sztuki dla Litwinów w Kanadzie. W repertuarze – głównie twórczość dramatopisarzy litewskich, najpopularniejszy gatunek – komedia.
Kapela „Klumpė” (działa od 1966 r. ) – liczy 20 członków. W repertuarze tradycyjna i stylizowana twórczość litewska, aranżacje muzyczne kierownika zespołu. Grupa wokalna wykonuje litewskie pieśni ludowe, twórczość kompozytorów litewskich oraz autentyczne pieśni z regionu Puńska. W 2003 i 2009 r. uczestniczyła w „Święcie Pieśni” w Wilnie. Dwukrotnie zdobyła II miejsce w Konkursie kapel folklorystycznych Litwy w programie TV litewskiej „Duokim garo!”. Najwięcej występuje w Polsce i w Litwie. W 1998 r. odbyła tournee po Stanach Zjednoczonych i Kanadzie występując dla społeczności litewskiej. Nagrała 2 kasety i 6 płyt CD. W 2010 r. powstał film dokumentalny pn. “Klumpė”.
Teatr Dziecięcy “Kregždutė” – (powstał w 1981 r.) – 8 uczestników. Z przerwami działał do 1993 r. Działalność wznowił w 2007 r. Wystawia głównie litewskie sztuki dziecięce. Uczestniczy w Festiwalu Teatrów Dziecięcych „Raganė“ w Sejnach, laureat Przeglądów Teatrów Dziecięcych i Młodzieżowych „Šimtakojis“ w Litwie.
Grupa Taneczna „Vyčiai“ (istnieje od 2001 r.) – liczy 16 członków – osoby dorosłe. Repertuar – litewskie tańce narodowe. Od 2003 r. uczestniczy w „Święcie Pieśni” w Wilnie. W 2012 r. uczestniczyła w Święcie Tańca Litewskiego w Stanach Zjednoczonych. Występowała w Kanadzie, Meksyku, Chinach, Korei Płd., Belgii i Serbii, w różnych Festiwalach Tanecznych w Polsce i Litwie.
Dziecięce Studio Artystyczne „Puniukai“ (działa od 2003 r.). Skupia około 60 członków – są to dzieci wieku szkolnego. W skład zespołu wchodzi kapela oraz kilka grup tanecznych. Co roku przygotowuje koncert z okazji Dnia Ojca. Repertuar – litewska muzyka ludowa oraz tańce narodowe.
Teatr Młodzieżowy “Kregždė” – (powstał w 2007 r.). Liczy 20 osób. Wystawia sztuki klasyki światowej i litewskiej. Uczestniczył w krajowych i międzynarodowych festiwalach teatralnych w Litwie, Białorusi, Niemczech, Rosji, we Włoszech. Wielokrotnie zdobył tytuł laureata na Przeglądzie Teatrów Dziecięcych i Młodzieżowych „Šimtakojis“ w Litwie.
Grupa Wokalna “Balsynėlis” (istnieje od 2009 r.) Uczestniczy około 30 dzieci i młodzieży. Repertuar – litewskie pieśni ludowe i popularne piosenki estradowe. W 2012 r. grupa uczestniczyła w Młodzieżowym Święcie Pieśni w Wilnie. Brała udział w festiwalach piosenki w Utena i Klajpeda. Najczęściej występuje dla okolicznej publiczności. W gronie zespołu nie jeden solista został laureatem Dziecięcego Konkursu Piosenki Litewskiej „Dainorėlis“.
WYG
Źródła, fot: DKL i UG w Puńsku, Zespół Jotva, Klumpe, „Ausra”
