W tym roku Liceum Ogólnokształcące z Litewskim Językiem Nauczania im. 11 Marca w Puńsku obchodzi jubileusz 65- lecia istnienia. Główne uroczystości szkolne odbędą się w październiku.
W roku szkolnym 2021/2022 do LO uczęszcza równo100 uczniów. Do pierwszej klasy przyjęto 23 uczniów. Zdecydowana większość przyszła tu ze Szkoły Podstawowej w Puńsku, pozostali z litewskiej szkoły „Ziburys” w Sejnach oraz Szkoły Podstawowej w Widugierach.
Poprzedni rok szkolny ukończyło 24 uczniów.
„Z polskiego na nasz”
Wszystkie przedmioty, oprócz historii, geografii i języków, są wykładane po litewsku. Uczniowie uczą się z polskich podręczników, według programów nauczania zatwierdzonych przez Ministra Edukacji. Tekst przekładają w myślach z polskiego na język ojczysty i w tym języku dzielą się swą wiedzą z nauczycielem. LO nigdy nie miało wydanych w Polsce litewskich podręczników. Dodatkowo wykładana jest tu historia i geografia Litwy.
„Srebrna Szkoła”
Puńskie LO co roku wysoko kwalifikuje się w rankingach szkól średnich w Polsce. W 2019 roku uzyskało tytuł ” Srebrnej Szkoły” w Polsce, zaś w latach 2017 - 2018 i 2020 „ brązowej”. W najnowszej, 23. edycji Rankingu Liceów i Techników ogłoszonej pod koniec stycznia 2021 roku przez Wydawnictwo Perspektywy LO w Puńsku zajęło 9 w woj. i 328 miejsce w kraju.
W 2019 roku zajęło ósme miejsce w skali województwa podlaskiego, a w skali całego kraju uplasowało się na 248 miejscu. W 2017 roku było na 309. miejscu, a w 2018 na 339.
Po ukończeniu liceum ok. 70% młodzieży kontynuuje naukę na wyższych uczelniach Polski i Litwy. Ostatnio coraz więcej absolwentów wybiera litewskie uczelnie. Prawie połowa absolwentów z roku szkolnego 2018/2019 wybrała wyższe uczelnie w Wilnie. Nieco mniej, 7- 8 uczniów, którzy ukończyli LO w 2021 roku wybrało studia na Litwie. Spowodowane to jest pewnie przez pandemię koronowirusa.
Inni studiują w Warszawie, Poznaniu, Olsztynie, Białymstoku. Wybierają najprzeróżniejsze studia: prawnicze, inżynieryjne, artystyczne. W ostatnich latach sporo absolwentów wybiera też studia medyczne, przeważnie na Uniwersytecie Nauk Medycznych w Kownie.
Obecnie także wielu rolników gospodarujących na rodzinnych gospodarstwach ma wyższe wykształcenie rolnicze, które zdobywa po ukończeniu LO. Może dlatego w gminie Puńsk jest tak dużo dobrych, zadbanych gospodarstw, przyciągających oko zarówno nowoczesnymi zabudowaniami jak i parkującymi na podwórku lub pracującymi w polu maszynami najnowszych typów.
Nie tylko nauka
Uczniowie i nauczyciele z liceum aktywnie uczestniczą w działalności Domu Kultury Litewskiej w Puńsku, piszą artykuły dla wydawanej w Puńsku gazety „Aušra” ( pismo Stowarzyszenia Litwinów w Polsce) i portalu www.punskas.pl, tańczą, śpiewają, grają w zespołach folklorystycznych, wystawiają sztuki teatralne, redagują gazetę szkolną, bardzo aktywnie uprawiają sport, w tym sport narodowy Litwinów - koszykówkę.
Szkoła stwarza uczniom możliwość ciekawego i użytecznego spędzania wolnego czasu. W szkole działają liczne koła zainteresowań, chór szkolny „Pašešupiai”, zespół taneczny „Šalčia”. W 2012 r. o „Šalčia” swoją pracę dyplomową (lekcja litewskiego tańca ludowego) bronił student piątego roku katedry choreografii, wydziału sztuk Uniwersytetu w Kłajpedzie - absolwent puńskiego liceum - Adam Czaplis. Chór „Pašešupiai” występował w Polsce, na Litwie, w Łotwie i w Niemczech.
Uczniowie mają ponadto możliwość uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez Dom Kultury Litewskiej w Puńsku. Są też sekcje koszykówki dziewcząt i chłopców.
Szkoła realizuje Program Doradztwa Zawodowego. W ramach programu odbyły się m.in. warsztaty „Poznaj przedsiębiorstwo społeczne – społeczno-ekonomiczna gra TIK-owa” organizowane we współpracy ze Stowarzyszeniem Euroregion „Niemen”.
Uczniowie biorą też udział w programie Erasmus+.
Dużym sukcesem uczniów II klasy liceum z Puńska było zakwalifikowanie się na wycieczkę do Parlamentu Europejskiego. Zostali bowiem, jako jedni z nielicznych w Polsce, laureatami unijnego konkursu 'Euroschola".
W dniach 16–19 stycznia 2020 roku uczniowie klasy III Liceum w Puńsku wraz z nauczycielkami Alicija Krakauskienė i Birutą Vaičiuliene wzięli udział w wycieczce po Strasburgu, gdzie w Parlamencie Europejskim odbywał się Dzień Euroscola. Wyjazd był prezentem za wygranie konkursu organizowanego przez Biuro Parlamentu Europejskiego w Polsce, w którym rywalizowało ponad 360 szkół z całej Polski, a w drugim etapie tego konkursu uczniowie Puńskiego Liceum znaleźli się w gronie 17 laureatów.
Z innych ciekawych osiągnięć warto odnotować zwycięstwo Liceum Ogólnokształcącego Puńsku w organizowanym co roku przez Komisję ds. Tradycji Lituanistycznej i Dziedzictwa litewskiego parlamentu konkursie na Nagrodę Językową. Uroczyste wręczenie Nagrody Językowej odbyło się w grudniu 2019 roku w Pałacu Władców w Wilnie.
Działająca w naszym regionie litewska szkoła została wyróżniona za „rozwój kultury litewskiej oraz społeczne postępy w realizowaniu ważnych projektów lituanistycznych, troskę o dziedzictwo lituanistyczne, jego popularyzację i aktywną działalność za granicą”.
Delegacje uczniów i nauczycieli z LO były przyjmowane przez ówczesną prezydent Litwy Dalię Gribauskaite.
Historia szkolnictwa litewskiego
Pierwsze szkoły w Wielkim Księstwie Litewskim powstały w XVI w. W 1526r. dekretem synodu biskupa wileńskiego zobowiązano wszystkie parafie do tworzenia szkół. Obok szkółek parafialnych działały w miastach szkoły samorządowe, a najdostojniejsi uczyli dzieci w prywatnych szkołach.
W okresie carskiego zakazu druku litewskich książek i czasopism, w Puńsku i okolicy działały małe wiejskie szkółki, w których uczyli najmowani nauczyciele tzw. „daraktoriai“. Dopiero w czasie Wielkiej Wojny Towarzystwo „Žiburys“ założyło w Puńsku litewską szkółkę, w której pracował A. Baltrukonis.
W latach międzywojnia nie było w Puńsku szkoły z litewskim językiem nauczania. Język litewski jako przedmiot również nie był stale wykładany.
Pierwsze trzy szkoły wiejskie, w których wprowadzono naukę języka litewskiego (w wymiarze dwóch godzin tygodniowo), uruchomiono jesienią 1944. Już rok później zostały one zlikwidowane w związku z poważnie rozważanymi planami wysiedlenia ludności litewskiej z Polski w ramach układów z republikami ZSRR.
W oficjalnej polityce państwa polskiego o mniejszościach narodowych zaczęto mówić dopiero w 1951r. Wówczas otworzyły się możliwości organizowania litewskich szkół. W 1952r. Ministerstwo Edukacji zorganizowało w Miedzeszynie koło Warszawy pierwszy kurs dla nauczycieli języka litewskiego, który poprowadził prof. Jan Otrębski. Uczestnicy kursu- pierwsi nauczyciele języka litewskiego nie posiadali kwalifikacji, a niektórzy nawet średniego wykształcenia.
W końcu stycznia 1951 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku zezwoliło na uruchomienie nauczania języka litewskiego w szkołach podstawowych w Nowininkach oraz Przystawańcach. Litwini dążyli jednak do tego, by nauczaniem w języku ojczystym objąć wszystkie wiejskie szkoły na terytorium swego zamieszkania.
Jesienią 1952 szkoły podstawowe z litewskim językiem nauczania zaczęły funkcjonować w Puńsku, Nowininkach, Widugierach i Wojtokiemiach. Dodatkowo do piętnastu szkół wprowadzono język litewski jako przedmiot dodatkowy. Kolejne dwie szkoły z litewskim językiem nauczania powstały w roku szkolnym 1952/1954.
Trudne początki
W grudniu 1953r. w Liceum Ogólnokształcącym w Suwałkach utworzono litewską klasę (wówczas VIII) liczącą 23 uczniów. Stanowiła ona zalążek późniejszego LO w Puńsku. Po uzupełnieniu w IX klasie programu nauczania treściami pedagogicznymi i metodycznymi, absolwenci tej klasy w 1957r. stanowili pierwszą grupę wykwalifikowanych nauczycieli, którzy podjęli pracę w nauczaniu początkowym. Ministerstwo Oświaty skierowało dwóch jej absolwentów na studia lituanistyczne do Wilna. Wówczas rozpoczęły się też starania o utworzenie liceum ogólnokształcącego bliżej wsi zamieszkałych przez ludność narodowości litewskiej.
Jak wspominał przed laty na łamach czasopisma polskich Litwinów „Aušra” (Świt, Jutrzenka) nieżyjący już pedagog Jan Vajna, przybyły do Puńska przedstawiciel Ministerstwa Oświaty, nie mógł początkowo zrozumieć, jak ma funkcjonować tu liceum, skoro nie ma ani nauczycieli, ani mieszkań dla nich, podręczników, ba nawet energii elektrycznej. Poza tym brak i budynku dla LO, gdyż szkoła podstawowa mieści się aż czterech budynkach. Wówczas ówczesny dyrektor szkoły podstawowej ( Polak) oświadczył, że on całe życie uczył się przy lampie naftowej i na dobre mu to wyszło, a przewodniczący Gromadzkiej Rady Narodowej Antoni Judycki dodał „Nie byłbym sobą, gdybym nie znalazł pomieszczeń”. No i znalazł: przeniósł siedzibę GRN w inne miejsce, zmniejszył własne prywatne mieszkanie.
W 1956r. na mocy dekretu Ministra Oświaty powstaje Liceum Ogólnokształcące z Litewskim Językiem Nauczania w Puńsku. W roku szkolnym 1956/57 zorganizowano klasę VIII liczącą 23 uczniów oraz przeniesiono 9 uczniów litewskiego pochodzenia z Suwałk, którzy utworzyli klasę IX. Pierwszym dyrektorem był Stanisław Łysakowski, a jego zastępcą Józef Vaina. Pracowali nauczyciele: J. Staśkielunas, H. Vaina, W. Pojawis. Pierwszy egzamin dojrzałości odbył się w 1959r., do którego przystąpiło 10 abiturientów. Mury LO w Puńsku w okresie minionych 60 lat opuściło ok.1600 absolwentów.
W 1992r. Liceum nadano imię 11 Marca. W ten sposób została upamiętniona data restytucji państwowości Litwy.
Pół wieku bez własnego lokum
Na własny budynek LO musiało jednak czekać aż 54 lata. Przez lata korzystało z gościnności szkoły podstawowej. Nowy budynek oddano go do użytku dopiero 1 września 2010 roku. Kosztem 8 mln złotych ( 6,3 mln z MSWiA, 800 tys. Samorząd powiatowy, 600 tys. Ministerstwo Sportu, resztę gmina, mieszkańcy) zbudowano nie tylko sale lekcyjne, ale i halę sportową.
WYG
Źródła: LO Puńsk. Foto: LO Puńsk, punska.pl, DKL w Puńsku; UM Gołdap
