Na początku 1989 r. na Litwie pojawił się ruch Sajudis (odpowiednik polskiej Solidarności). W 1990 roku Litwa, jako pierwsza z republik bałtyckich, rozpoczęła proces secesji od ZSRR, a 11 marca przyjęła Akt Odrodzenia Niepodległości Litwy.
Tegoroczne rocznicowe obchody w regionie przebiegać będą z pomocą dla Ukrainy w tle
Puńsk:
W piątek, 11 marca
Litewskie organizacje wraz z samorządem gminnym zapraszają 11 marca na godz.18.00 na spotkanie przy Dzwonnicy 100-Leca Litwy na starym cmentarzu katolickim.
- Z pieśnią na ustach stali Litwini na drodze wolności w 1989 roku, z pieśnią szli przeciwko sowieckim czołgom 13 stycznia 1991 roku, z pieśnią i dzisiaj podtrzymajmy bohaterską Ukraina - głosi zaproszenie.
Organizatorzy zachęcają, aby ci, co mogą, przyszli na uroczystość w litewskim ludowym odzieniu.
Mieszkańcy gminy Puńsk wspierają Ukraińców nie tylko wirtualnie, ale i bardo realnie. Zebrano bardzo dużo darów, pracownicy gminy oraz wolontariusze posegregowali je, zapakowali i już pierwszą część przekazali do magazynu powiatowego w Sejnach, skąd odjechały dalej. Zbiórka wciąż trwa. Ponadto 20 rodzin w gminy zadeklarowało chęć przyjęcia pod swój dach uciekinierów z Ukrainy. Jeden z mieszkańców udostępnia cały swój dom w Widugierach.
Niedziela, 13 marca:
Liceum im 11 Marca, Parafia oraz Wspólnota Litwinów w Polsce zapraszają na uroczyste wspomnienie rocznicy niepodległości, powiązane z tragicznymi wydarzeniami na Ukrainie.
„Za Naszą i Waszą Wolność” - brzmi zaproszenie.
-12.00 przemarsz od Liceum ulicami miasteczka do kościoła,
12.15 - Uroczysta Msza za wolność Litwy i Ukrainy
Uroczystości odbędą się także w Sejnach, Suwałkach, litewskich szkołach w regionie.
W Suwałkach, 12 marca. (sobota) godz. 18.00 wspólne świętowanie będzie miało miejsce w litewskim przedszkolu.
Obelisk i Lasanek Niepodległości w Kompociach
Mieszkańcy nadgranicznej wsi Kompocie w gminie Puńsk, już jesienią 1990 roku, z wielkim trudem wyciągnęli z ziemi dziesięciotonowy głaz i ustawili przy drodze. Wyryto na nim napis: „ Z okazji reaktywowania niepodległości Litwy -1990.03.11”. Potem zasadzono „Lasanek Niepodległości”
Co roku, w rocznicę reaktywowania niepodległości Litwy, składane są tu kwiaty, śpiewane pieśni. Odwiedzają to miejsce i liczni turyści. Jest to jedyny taki obelisk na świecie upamiętniający ten historyczny dla Litwinów dzień.
Litwa
Wilno. Program wydarzeń Dnia Odzyskania Niepodległości Litwy
Czwartek, 10 marca
Po południu. - Ceremonia złożenia kwiatów na grobach sygnatariuszy Aktu Niepodległości Litwy (Pałac Sejmu I, Galeria Witraży)
Kwiaty zostaną złożone na grobach sygnatariuszy Aktu Niepodległości Litwy na cmentarzach w Joniszkach, Kownie, Kelmė, Kėdainiai, Kłajpedzie, Pakruojis, Połądze, Plungė, Šilutė, Wilnie Antakalnis i Karveliškės
Piątek, 11 marca
9 rano - Ceremonia złożenia kwiatów pod pomnikiem „Žinios” z 11 marca na Placu Niepodległości w Wilnie
10 rano. - Uroczystość poświęcona Dniu Odzyskania Niepodległości Litwy oraz ceremonia wręczenia Stypendium Niepodległościowego Państwa
12:00 - Ceremonia podniesienia flag trzech państw bałtyckich na Placu Niepodległości. Uczestniczy Gwardia Honorowa Armii Litewskiej.
12.30 - Marsz Gwardii Honorowej Armii Litewskiej i Orkiestry Armii Litewskiej Aleją Giedymina, od Placu Niepodległości do Placu Katedralnego
12.40 - Marsz marcowy „Droga do odzyskania niepodległości” w Alei Giedymina z flagami Litwy i Ukrainy.
19: 00 - Akcja Jedności i Solidarności „Wolność świeci” na Placu Katedralnym
Niebo Wilna pomalowano zaś w barwy Ukrainy – na znak poparcia dla rozdartego wojną kraju i jego obywateli aż osiem balonów na ogrzane powietrze, ozdobionych 20-metrowymi flagami Ukrainy i trójkolorem Litwy, wzniosło się w niebo stolicy kraju.
Samorząd Miasta Wilna poprosił mieszkańców Wilna i biznesmenów oraz różne instytucje do symbolicznego wsparcia Ukrainy i oświetlenia budynków w barwach ukraińskiej flagi.
Na Litwie Dzień Niepodległości będzie uroczyście obchodzony w całym kraju: w mniejszych i większych miejscowościach, w tym zamieszkałych przez mniejszość polską. Wszędzie będzie wyrażane poparcie dla walczącej Ukrainy.
- Gdy Litwa obchodzi Dzień Odzyskania Niepodległości, walka o wolność i demokrację narodu nabiera w tym roku innego znaczenia. Bezwarunkowe poparcie i poparcie Litwinów dla Ukrainy, która przeżyła wojnę, znajdzie odzwierciedlenie w programie wydarzeń 11 marca - wynika z komunikatu prasowego Urzędu Miasta Kowna.
-11 marca to dla Litwy nadzieja, odrodzenie, wyzwolenie. W tym roku nie tylko będziemy upamiętniać dla nas cenne wydarzenia historyczne, ale także będziemy razem z mieszkańcami Ukrainy. Pragniemy, aby bracia Ukraińcy walczący o swoją wolność i niepodległość jak najszybciej zapisali taką datę w swojej historii. Dlatego zapraszam wszystkich do wyrażenia naszej jedności wraz z trójkolorowymi litewskimi flagami Ukrainy” – mówi mer Kowna Visvaldas Matijošaitis.
Po obu stronach Alei Wolności w Kownie powiewają już od kilku dni flagi Litwy i Ukrainy, a jeden z głównych symboli państwa litewskiego, Vytis, od minionego weekendu jest podświetlany na niebiesko i żółto przy wejściach do zamku w Kownie. Symboliczne jest to, że rzeźba „Wojownika Wolności” została odlana na Ukrainie.
Wybijanie się na niepodległość
Na początku 1989 r. na Litwie pojawił się ruch Sajudis (odpowiednik polskiej „Solidarności”). W marcu 1990 roku Litwa, jako pierwsza z republik bałtyckich, rozpoczęła proces secesji od ZSRR.
11 marca 1990, ok. 23.00, Rada Najwyższa Republiki Litewskiej - Sejm Restytucyjny Litwy - proklamowała Akt o przywróceniu niepodległego Państwa Litewskiego, potocznie zwany Aktem Odrodzenia Niepodległości Litwy. Za odrodzeniem Niepodległości i wyjściem Litwy ze składu ZSRR głosowało 124 posłów, 6 (wszyscy byli Polakami) wstrzymało się od głosu. Zapoczątkowało to rozpad ZSRR.
Rząd ZSRR próbował przeciwstawić się secesji republiki.
Blokada gospodarcza i wprowadzenie wojsk
23 marca 1990 r. do Wilna wkroczyły jednostki wojsk radzieckich. Trzy dni później grupy spadochroniarzy zajęły budynki komitetu miejskiego Litewskiej Partii Komunistycznej, Wyższej Szkoły Partii i Domu Edukacji Politycznej. 13 kwietnia Gorbaczow i prezes Rady Ministrów ZSRR Nikołaj Ryżkow wystosowali ultimatum do przywódców Litwy. Zaproponował do 15 kwietnia uznanie skutków Konstytucji ZSRR i zrzeczenie się roszczeń niepodległościowych. W przeciwnym razie Litwie grożono sankcjami. Nie było pozytywnej odpowiedzi na ultimatum i 17 kwietnia 1990 roku zapadła uchwała o nałożeniu blokady gospodarczej na Litwę. Z kolei Litwa przedstawiła Gorbaczowowi fakturę na 500 mld rubli za szkody wyrządzone republice w latach władzy radzieckiej.
Kulminacja wydarzeń nastąpiła w dniach 11-13 stycznia 1991 r., Kiedy to podczas szturmu na centrum telewizyjne zajęte przez zwolenników niepodległości zginęli ludzie. W operacji siłowej wzięli udział sowieccy spadochroniarze i siły specjalne KGB ZSRR „Alfa”.
Referendum
9 lutego 1991 r. odbyło się, na Litwie referendum Wzięło w nim udział 2 652 738 osób, czyli ponad 80% uprawnionych do głosowania obywateli. Zadano im pytanie: „Czy zgadza się Pan / Pani z przygotowywaną Konstytucją Republiki Litewskiej, że Republika Litewska jest niezależnym państwem demokratycznym”? 90,47% respondentów odpowiedziało twierdząco. W Moskwie ankieta została nazwana antykonstytucyjną. Po puczu sierpniowym w ZSRR Litwa de jure uzyskała niepodległość.
Na podstawie wyników sondażu opinii publicznej, 11 lutego 1991 r. Rada Najwyższa Litwy przyjęła Ustawę konstytucyjną „O państwie litewskim”, w której zapisano normę konstytucyjną i podstawową zasadę państwa, stwierdzając, że Litwa jest niezależną republiką demokratyczną. Jednocześnie Rada Najwyższa przyjęła deklarację o równym udziale Republiki Litewskiej we wspólnocie państw świata, w której zaapelowała do wszystkich państw, ich parlamentów i rządów z prośbą o uwzględnienie wyników badanie i wsparcie „Litwy w walce o wolność i demokrację”.
Islandia, jako pierwsza na świecie, już 11 lutego 1991 roku uznała niepodległość Litwy.
23 marca 1991 roku były prezydent USA Richard Nixon odwiedził Litwę. 31 maja 1991 roku miała miejsce pierwsza w historii nieoficjalna wizyta litewskiej delegacji pod przewodnictwem Landsbergisa w kwaterze głównej NATO. Pod koniec tamtego roku republika przystąpiła do Rady Współpracy Północnoatlantyckiej.
Tuż po upadku puczu Janajewa w sierpniu 1991 r. część państw europejskich uznała niepodległość Litwy. 29 lipca 1991 r. Litwa została uznana przez Rosję, a 26 sierpnia 1991 r. Polska też uznała niepodległość odrodzonej Litwy i była siedemnastym krajem świata, który uznał odrodzone państwo. 26 sierpnia Litwę uznało także kilkanaście innych państw. USA wydały podobną decyzję dopiero 2 września 1991r, a przez ZSRR 6 września. 17 września 1991 roku Litwa została przyjęta do ONZ.
WYG
