Na Litwie po polsku?

Jak podają litewskie media, główna siła polityczna obecnej koalicji rządzącej - Republiką Litewską partia socjaldemokratyczna- zaproponowała poprawki do Kodeksu Cywilnego, które umożliwiłyby oryginalny zapis nazwisk w dokumentach tożsamości. Projekt zgłosili starosta frakcji socjaldemokratów Irena Šiaulienė i wiceprzewodniczący Sejmu Gediminas Kirkilas.

Obecnie Kodeks Cywilny przewiduje, że imię, nazwisko oraz nazwy miejscowości są zapisywane zgodnie z zasadami języka litewskiego. Na Litwie można zatem od dawna wpisać w dowodzie osobistym polsko brzmiące nazwisko, ale litewskimi literami, np., Jeże, zamiast Jerzy, Vanagas, zamiast Wanagas…

Socjaldemokraci proponują dopisać sformułowanie – jeżeli inne akty prawne nie stanowią inaczej. Propozycja wynika może nie tyle z miłości do mniejszości, co z ogromnej migracji. W ostatnim 20-leciu Litwę opuściło ok. 15 proc. mieszkańców. Jest wiele małżeństw mieszanych. Gdy ślub jest brany na Litwie, jest i kłopot z pisownią np. angielskiego nazwiska małżonki.
“Po przepisaniu nielitewskich nazwisk według zasad litewskiej gramatyki, posiadacze tych nazwisk stykają się z wieloma problemami przy potwierdzaniu swojej tożsamości, więzi małżeńskiej lub innej z osobą, której nielitewskie nazwisko noszą” – piszą więc socjaldemokraci w uzasadnieniu projektu.
Autorzy poprawki dodają, że nazwisko jest unikalnym znamieniem tożsamości, związanym z życiem osobistym i rodzinnym, toteż zmiana zapisu imienia i nazwiska w dokumentach może nie tylko naruszać prawa człowieka, lecz także stanowić dodatkowe utrudnienie np. w trakcie podróży.

Propozycja wyszła kilka dni po tym, jak litewski Sąd Konstytucyjny orzekł, że na podstawie propozycji językoznawców, Sejm może zmienić zasady, tak, aby imiona i nazwiska w paszporcie byłyby pisane nie tylko przy pomocy liter znajdujących się w litewskim alfabecie.

Sąd Konstytucyjny postanowił, że Sejm zmieniając tryb zapisu nazwisk, powinien otrzymać jasne instrukcje i jasną wykładnię od językoznawców. Opinii językoznawców Sejm nie może nie uwzględnić.
Wniosek do sądu wniósł minister sprawiedliwości Juozas Bernatonis, który prosił o wyjaśnienie, czy Państwowa Komisja Języka Litewskiego może zainicjować nowelizację prawa dotyczącego pisowni nazwisk. Wcześniej, 21 października 1999 roku, Sąd Konstytucyjny orzekł, że „imię i nazwisko obywatela w paszporcie powinno być zapisane w języku państwowym, ponieważ w przeciwnym wypadku zostałby zanegowany konstytucyjny status języka państwowego”.
Przewodnicząca Sejmu, Loreta Graužinienė, skrytykowała decyzję Sądu Konstytucyjnego w sprawie zapisu nielitewskich nazwisk w paszporcie. „Sąd Konstytucyjny zepchnął problem na poziom komisji językowej. Dlatego dla mnie taka decyzja jest dziwna. Naprawdę czekaliśmy na bardziej obszerne wyjaśnienie” – oświadczyła L. Graužinienė.

Minister sprawiedliwości, Juozas Bernatonis, powiedział 2 kwietnia w radiu Znad Willi, że
ma nadzieję, iż językoznawcy pozwolą na oryginalny zapis imion i nazwisk. „Moi koledzy partyjni zgłosili nowy projekt ustawy o pisowni nielitewskich nazwisk w oryginale. Czekamy teraz na propozycje językoznawców, mam nadzieję, że dopuszczą oni możliwość pisowni imion nazwisk w oryginale” – oświadczył minister. Bernatonis

Jan Wyganowski