Polsko-litewska deklaracja w sprawie oświaty mniejszości narodowych

Deklarację w sprawie oświaty polskiej mniejszości narodowej w Republice Litewskiej i litewskiej mniejszości narodowej w Polsce podpisali w Warszawie minister edukacji narodowej Dariusz Piontkowski i minister oświaty, nauki i sportu RL Algirdas Monkevičius.

W Deklaracji obie strony zobowiązują się do zacieśnienia współpracy w dziedzinie edukacji: opracowywanie i dostosowywanie podręczników, organizowanie doskonalenia zawodowego dla nauczycieli, zwiększanie wsparcia dla szkół, dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych itp.

Zgodnie z deklaracją, dokonana zostanie m.in. analiza możliwych sposobów organizacji egzaminu maturalnego z języka polskiego, jako ojczystego na poziomie państwowym na Litwie i zaliczenia wyniku egzaminu przy wstępie na uczelnie. Wzmacniana będzie współpraca polskich i litewskich instytucji odpowiedzialnych za organizację egzaminów państwowych. Strona litewska zobowiązała się również zapewnić podręczniki w języku ojczystym dla uczniów szkół z polskim językiem nauczania. W ramach współpracy odpowiednich instytucji Litwy i Polski organizowane będą szkolenia dla nauczycieli.

Dokument zaleca systematyczne monitorowanie jakości edukacji litewskiej mniejszości narodowej w Polsce i polskiej mniejszości narodowej na Litwie oraz okresowo podsumowywać wyniki. Obie strony będą współpracować w celu zapewnienia właściwego stosowania terminologii, poprawnego języka i zrozumiałego języka na egzaminach dojrzałości.

- Ten dokument dostarczy solidnych i jasnych wskazówek, jak poprawić jakość edukacji litewskiej mniejszości narodowej w Polsce i polskiej mniejszości narodowej na Litwie. Zobowiązania obejmują prawie wszystko: poprawę warunków kształcenia, zapewnianie podręczników, pomoce dydaktyczne, kwalifikacje nauczycieli, ciągłe monitorowanie edukacji, rejestrowanie wyników. Następnym krokiem będzie opracowanie planu pracy, który będzie sprzyjał realizacji celów określonych w Deklaracji- powiedział Algirdas Monkevičius, litewski minister edukacji, nauki i sportu.

Będą podręczniki

Obie strony zgadzają się między innymi na zapewnienie szkołom podręczników w języku ojczystym w sposób scentralizowany oraz zapewnienie finansowania podręczników i dodatkowych pomocy dydaktycznych. W przypadku studentów litewskich studiujących w Polsce sfinansowane zostanie nabycie podręczników języka litewskiego, historii, kultury i geografii litewskiej. Pojawią się także na Litwie nowe podręczniki dla szkół mniejszości oraz będą szkolenia dla nauczycieli dotyczące efektywnej pracy z nowymi podręcznikami i pomocami dydaktycznymi.

Podręczniki, to odwieczny problem szkół polskich na Litwie Litewskich w Polsce. Np. działające w Puńsku jedyne w Polsce litewskie liceum, nigdy nie miało litewskich podręczników wydanych w Polsce. Nauczyciele prowadzą tu lekcje po litewsku, a uczniowie uczą się z polskich podręczników, tłumacząc w myślach „ z polskiego na nasz”.

Od kilku lat w szkołach polskich na Litwie odczuwamy brak podręczników do nauczania języka ojczystego. Część z nich jest przestarzała moralnie, część jest zużyta fizycznie. Wydania podręczników do nauki języka polskiego i literatury nie były wznawiane od 15-20 lat. Natomiast wolontariuszy napisania nowych podręczników też nie dało się znaleźć. Z inicjatywą, by zmienić ten stan rzeczy wystąpiła „Macierz Szkolna”, dzięki jej staraniom na Litwę przywieziono w październiku 2019 roku podręczniki z Polski. Na Litwę już trafiło około 7,5 tysiąca podręczników dla klas 4-10 wydanych przez Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe. Są to podręczniki i ćwiczeniówki nie tylko dla uczniów, ale również pomoce metodyczne dla nauczycieli.

Jak powiedział prezes „Macierzy Szkolnej” Józef Kwiatkowski, jest to wydarzenie historyczne, gdyż po raz pierwszy od zakończenia II wojny światowej na Litwę przyjeżdżają z Polski podręczniki do nauczania języka polskiego i literatury.

Jak podkreślił prezes „Macierzy Szkolnej”, zakup stał się możliwy dzięki wprowadzeniu przez ministerstwo oświaty Litwy nowej regulacji prawnej, która umożliwiła szkołom mniejszości narodowych zakup podręczników do nauki języka ojczystego wydanych w krajach Unii Europejskiej oraz niemałemu wysiłkowi finansowemu polskich szkół.

Wdrażanie deklaracji

Do 1 marca 2020 roku zostanie opracowany plan wdrożenia postanowień Deklaracji. Litwa i Polska zobowiązały się do utworzenia grupy roboczej, która będzie odpowiedzialna za wdrażanie postanowień Deklaracji i do wymiany informacji o wynikach przynajmniej raz w roku.

Deklaracja została sporządzona w dwóch egzemplarzach, każdy w języku litewskim i polskim, przy czym oba teksty mają jednakową moc. Deklaracja weszła w życie z dniem podpisania. Cały dokument znajduje się na stronie internetowej MEN.

Szkoły polskie na Litwie i litewskie w Polsce

W Republice Litewskiej naukę w polskich szkołach pobiera ok. 12 tys. uczniów. Blisko 1100 – to tegoroczne pierwszaki. Od kilku lat ta liczba jest podobna. W bieżącym roku szkolnym jest nieco więcej dzieci w polskich szkołach. Np. w wileńskim Gimnazjum im. Władysława Syrokomli będą aż trzy pierwsze klasy – ogółem 63 pierwszoklasistów, czyli o 11 więcej niż w roku ubiegłym.

Jak podaje Stowarzyszenie Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna”, stan posiadania szkolnictwa polskiego na Litwie w ub. roku szkolnym był następujący:

W tym roku szkolnym nastąpiła pewna zmiana, bo 2 września nowy rok szkolny Szkoła im. Szymona Konarskiego w Wilnie rozpoczęła już, jako gimnazjum. W środę, 28 sierpnia, Rada Samorządu Miasta Wilna podjęła ostateczną decyzję w sprawie przekształcenia szkoły w tzw. długie gimnazjum z klasami od pierwszej do maturalnej, realizujące program innowacyjnej przedsiębiorczości.

W Polsce

W Polsce litewskie placówki oświatowe istnieją na Sejneńszczyźnie oraz szkółka niedzielna w Warszawie.

Różne zmiany organizacyjne, wywołane licznymi reformami oraz niż demograficzny spowodował, że pozostały tylko cztery litewskie szkoły: Liceum im.11 Marca w Puńsku, Szkoła Podstawowa im. Dariusa Girėnasa w Puńsku, Szkoła Podstawowa w Widugierach, a także Szkoła Podstawowa wraz z przedszkolem „Žiburis” w Sejnach, którą prowadzi Fundacja im.biskupa Antanasa Baranauskasa.

Począwszy od 1999 roku liczba uczniów zmniejszyła się dwukrotnie. W swoimm języku naukę pobiera tylko ok. 600 dzieciaków. Obecnie do szkół w Puńsku chodzi o ok. jedną trzecią mniej uczniów niż jeszcze przed kilkunastoma laty.

WYG

Źródła: MEN; Ministerstwo Oświaty, Nauki i Sportu Republiki Litewskiej

Fot: Ministerstwo Oświaty, Nauki i Sportu Republiki Litewskiej