Puńsk. Gra terenowa Knygnešysów, czyli Księgonosicieli

W następną niedzielę, 21 marca odbędzie się już druga edycja Puńskiej Gry Polowej Knygnešysów, czyli Księgonosicieli.

Knygnešys

W języku polskim nie ma nawet takiego słowa. Z litewskiego można przetłumaczyć na ,,ten, co książki nosi”. I właśnie takim ludziom mieszkańcy polsko-litewskiego pogranicza stawiali i stawiają pomniki, krzyże przydrożne, a dzień 16 marca jest oficjalnym dniem „Knygnešysa”. W 2004 roku UNESCO uznało „knygnešyste” za unikalne i niemające swego odpowiednika na świecie zjawisko.

Chodzi tu ludzi, którzy z narażeniem życia i zdrowia jeszcze w carskich czasach przenosili książki z Prus Wschodnich na tereny obecnej Suwalszczyzny, Sejneńszczyzny. Był bowiem czas, gdy car zabronił druku zarówno w języku litewskim, jak i polskim. 23 września 1865 roku, ówczesny minister spraw wewnętrznych carskiej Rosji, Piotr Valujev, wydał okólnik nr 141, zabraniający drukowania książek w alfabecie łacińskim, w żmudzkim i litewskim dialekcie.

W tamtych czasach w Prusach Wschodnich, w części zwanej Litwą Mniejszą, rozwijała się i kultura, i literatura litewska. Aby litewska świadomość pod carskim butem nie zamarła, co odważniejsi mieszkańcy z okolic Puńska, Sejn nocą, przez bagna, zagajniki chodzili do Prus, by kilkadziesiąt kilometrów, uciekając często przed carskimi żandarmami, nieść na plecach kilkudziesięciokilogramowy worek z litewskimi książkami. Niejeden przypłacił to utratą zdrowia.

W Żegarach k. Sejn ksiażki nosił Karol Pietraszkiewicz, w Kompociach Vincas Kaminskas, w Puńsku zajmowały się tym m.in. siostry Krauzlytes. W Giełujszach Povilas Markievicius. W Krejwianach, na skrzyżowaniu dróg, już od 1978 roku, stoi duży kamienny obelisk poświęcony tutejszym ludziom „co książki nosili”, a w szczególności Povilasowi Matuleviczusovi, byłemu mieszkańcowi tej wsi.

To tylko kilka nazwisk z bardzo wielu

Gra terenowa 2020

I właśnie spod tego obelisku w Krejwianach 5 lipca 2020 roku rozpoczęła się, pierwsza gra terenowa.

Dzień Knygnešysa przypada na 16 marca, ale ze względu na koronowirusa, nie organizowano wówczas żadnych imprez.

Ta gra terenowa ma na celu przypomnieć wyczyny knygnešysów, przynajmniej częściowo je odtworzyć. Organizatorzy podkreślają, że celem nie jest zwycięstwo, pokonanie innych uczestników, ale pomyślnie pokonanie trasy, aktywnie spędzić wolny czas.

Każdy uczestnik niósł w plecaku po kilka litewskich książek. Otrzymał też dokładną trasę do pokonania, opis, kartę uczestnika, mapę, regulamin, numer startowy oraz opis znaków i symboli, które będą rozmieszczone na trasie. Uczestnicy musieli maszerować samodzielnie, nie mogą łączyć się w grupy.

Podobnie jak w przeszłości knygnešysi, uczestnicy gry pokonywali różne przeszkody polne, rozpoznawali po drodze przyjaciół i wrogów, wyrażali szacunek dla języka ojczystego i drukowanego słowa.

W niektórych miejscach, głównie na skrzyżowaniach dróg były patrole „carskie”, które trzeba było ominąć, aby tego nie zostać zauważonym i usuniętym z gr. W innych domach trzeba było tak szybko, jak to możliwe podstemplować kartę uczestnika i wyjść, by nie wpaść w ręce patrolu.

Podobnie będzie i w br.

Obchody Dnia Księgonosiciela w roku 2021 obejmują:

1. Drugą Puńską Grę Polową Księgonosicieli (21 marca 2021)

Z oczywistych powodów organizacja gry w br. będzie nietypowa". Na stronach https://punskas.pl (po litewsku) i https://punszczyzna.webnode.com/punska-gra-polowa

(w języku polskm) znajdują się formularze zgłoszeniowe oraz 5 proponowanych tras, każda na inne możliwości wydolnościowe i wiekowe oraz tzw. formę dnia. Każdy może jednak samodzielnie ułożyć swoją trasę. Po wcześniejszym zgłoszeniu swojego udziału w Grze na adres trasa@poczta.onet.eu.

Trasę należy pokonać w niedzielę 21 marca, w wybranej godzinie - od 9.00 do 15.00

Organizatorzy proszą o udokumentowanie zgłoszenia - wysłać na adres trasa@poczta.onet.eu od 3 do 7 zdjęć swojego udziału w grze.

Organizatorzy gier wręczą (pocztą lub osobiście): (1) pamiątkowy medal, (2) pamiątkową koszulkę, (3) katalog wystawy Dziedzictwo i Przyszłość (Paveldas ir Ateitis), (4) pocztówkę z fotografią PELEDY ( Sowy) - szafki bibliotecznej przed wejściem do Urzędu Gminy).

Pięć tras do wyboru

nr 1 - Ścieżka Sowinisa (wokół Jeziora Punia, najłatwiejsza)

nr 2 - Jaćwieska (najdłuższa)

nr. 3 - południowa (jeziora)

nr 4 - wschodnia (etno-turystyczna)

nr 5 - Klasyczna (Las Krejwiański, jak w 2020 roku)

6. Mam własny wariant (podaj foto-punkty węzłowe)

2. Wystawę Dziedzictwo i Przyszłość (Dom Kultury, od 20 marca 2021)

W dniu 20 marca 2021 planowane jest otwarcie wystawy związanej z projektem Książnicy Puńskiej (Punsko Knygykla).

Wystawa ma związek z Drugą Grą Polową Księgonosicieli i poprzedza większą, solidniejszą, pełniejszą wystawę planowaną na jesień 2021, noszącą roboczy tytuł "Rzeźbiątka, drzewiątka i inne cudeńka".

Na terenie wystawy znajdziemy kilkaset fotografii obrazujących styl artystyczny dzūk-art i opisujących elementy dziedzictwa Puńszczyzny (np. opis tzw. sadyby zupełnej (kilkanaście jej wyróżników), znajdą się tam też propozycje inwestycyjne i etno-turystyczne na najbliższą przyszłość.

Uczestnicy Drugiej Puńskiej Gry Polowej Księgonosicieli otrzymają bezpłatnie katalog wystawy, który jest właściwie foto-literacką opowieścią o tym mikroregionie

3. Otwarcie PELEDY (SOWY) - szafki bibliotecznej przed wejściem do Urzędu Gminy, 21 marca 2021)

W dniu 21 marca 2021, na zakończenie Gry Polowej Księgonosicieli, przed wejściem do budynku Urzędu Gminy, zostanie zainaugurowana pierwsza z kilku terenowych-polowych biblioteczek szafkowych, w kształcie sowy, dzieło pani Eweliny Grzymałowskiej.

PELEDA (sowa) będzie imponujących rozmiarów (170 cm wysokości), dodatkowo ustawiona zostanie na głazie specjalnie przygotowanym jako "cokół".

Następną PELEDĄ (w planach) jest identyczna szafka przy budynku LO (w przejściu pomiędzy obiema szkołami), a kolejne, mniejsze szafki są planowane przed wejściem do pracowni artystycznej Strelicja, kolejna zostanie ustawiona w okolicach skansenu i w Domu Kultury Litewskiej.

Jeśli Mieszkańcy mają jeszcze inne propozycje lokalizacji - mogą je zgłosić w dowolny sposób.

4.Wręczenie medali Krzewiciel Roku 2020 i Siewca Roku 2020 (21 marca 2021)

Kontakt organizacyjny aż do zakończenia Gry Polowej:

Jan Wojczulis (Komandor Gry, sekretarz gminy) 605 418 710

Irena Marcinkiewicz: 667 859 663

Jan Herman ( kontakt w języku polskim): 697 685 336

WYG

Źródło i fot: Organizatorzy oraz własne

Na fot: 1.Ksiegonosiciele

Pomnik Ksiegonosiciela we wsi Krejwiany ( fot. arch)

Link do filmiku z gry w 2020 roku

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=3970526496307931&id=100000518582588