Portal punskas.lt przypomniał, że na Marsie jest krater imieniem Puńsk. Powierzchnia Marsa usiana jest kraterami. Swojego czasu nadano tym kraterom nazwy. Tylko cztery polskie miejscowości dostąpiły tego zaszczytu.
DecyzjÄ… MiÄ™dzynarodowej Unii Astronomicznej w 1976 roku jeden z kraterów zostaÅ‚ nazwany od polskiej miejscowoÅ›ci PuÅ„sk. Aż szkoda, że ta informacja jest maÅ‚o znana. Kto wie, może jÄ… byÅ‚oby jakoÅ› wykorzystać promocyjnie?
W 1976 roku MiÄ™dzynarodowa Unia Astronomiczna podjęła decyzjÄ™, aby trzem marsjaÅ„skim kraterom nadać nazwy polskich miast. Na mapie Marsa pojawiÅ‚y siÄ™: Grójec, PuÅ„sk i Rypin. Trzy lata później, w 1979 roku do tych trzech nazw doÅ‚Ä…czyÅ‚y PuÅ‚awy. Kolejny marsjaÅ„ski krater nosi imiÄ™ polskiej uczonej, Marii SkÅ‚odowskiej-Curie.
PuÅ„sk to krater na powierzchni Marsa o Å›rednicy 11,6 km, poÅ‚ożony na 20,8° szerokoÅ›ci i 41,2° dÅ‚ugoÅ›ci zachodniej.
Centrum Nauki i Astrologii NASA podaje takie dane o puńskim kraterze:
Puńsk
Nazwa funkcji |
Puńsk |
Czysta nazwa |
Puńsk |
Identyfikator funkcji |
4888 |
Cel |
Mars |
Typ funkcji |
Krater, kratery |
System wspóÅ‚rzÄ™dnych |
PoczÄ…tek formularza
DóÅ‚ formularza |
Sieć kontrolna |
|
Najbardziej wysuniÄ™ta na póÅ‚noc szerokość geograficzna |
20,72 ° |
Najbardziej południowa szerokość geograficzna |
20,53 ° |
DÅ‚ugość geograficzna na wschód |
318,98 ° |
DÅ‚ugość geograficzna najbardziej na zachód |
318,77 ° |
Åšrednica |
11,24 KM |
Środkowa szerokość geograficzna |
20,62 ° |
Długość geograficzna środka |
318,87 ° |
kml download |
|
Kontynent |
Europa |
|
Polska |
Kwadrat |
mc11 |
Odniesienie |
[36] - National Geographic Atlas of the World: National Geographic Society, Waszyngton, DC, 1970 (i inne wydania). |
Status zatwierdzenia |
Przyjęte przez IAU |
Data zatwierdzenia |
1976 |
Pochodzenie |
Miasto w Polsce. |
Ostatnio zaktualizowany |
25 października 2018 14:37:33 |
Dodatkowe informacje |
Nazwisko zredagowane 25 października 2018 r .: Púnsk zmieniono na PuÅ„sk, forma pierwotnie zatwierdzona przez IAU WGPSN w 1976 r. |
Mars
Mars – czwarta od SÅ‚oÅ„ca planeta UkÅ‚adu SÅ‚onecznego. Krąży miÄ™dzy orbitÄ… Ziemi a pasem planetoid, dzielÄ…cym go od orbity Jowisza. Planeta zostaÅ‚a nazwana od imienia rzymskiego boga wojny – Marsa, zawdziÄ™cza jÄ… barwie, która przy obserwacji z Ziemi wydaje siÄ™ rdzawo-czerwona i kojarzyÅ‚a siÄ™ starożytnym Rzymianom z pożogÄ… wojennÄ…. OdcieÅ„ ten bierze siÄ™ od tlenków żelaza pokrywajÄ…cych powierzchniÄ™.
W starożytności Litwini nazywali Marsa Žiezdre.
Nie da siÄ™ wskazać odkrywcy Marsa. Wiadomo, iż egipscy astronomowie obserwowali go w drugim tysiÄ…cleciu przed naszÄ… erÄ…, natomiast źródÅ‚a chiÅ„skie wskazujÄ…, że tamtejsi astronomowie znali planetÄ™ w IV wieku p.n.e. albo jeszcze wczeÅ›niej. Natomiast za pierwszÄ… osobÄ™, która spojrzaÅ‚a na tÄ™ planetÄ™ przez teleskop, uznawany jest Galileusz - dokonaÅ‚ tego w 1610 roku. Dzisiaj każdy ma szanse spojrzeć na Marsa przez lepsze teleskopy niż dysponowaÅ‚ wÅ‚oski naukowiec (chociażby podczas pokazów nieba w trakcie pikników astronomicznych), w Internecie możemy znaleźć dokÅ‚adne fotografie z wielkich teleskopów, obrazy z sond kosmicznych, czy Å‚azików poruszajÄ…cych siÄ™ po powierzchni planety.
Planeta Mars należy do kategorii planet skalistych, czyli takich jak Ziemia. Jest o poÅ‚owÄ™ mniejszy od naszego kosmicznego domu i dziesiÄ™ciokrotnie mniej masywny. Jego powierzchnia jest zbudowana przede wszystkim z bazaltu, jest też na niej dużo pyÅ‚u od tlenku żelaza (stÄ…d czerwony kolor planety). Mars ma suchy klimat i różnorodne uksztaÅ‚towanie terenu: góry, doliny, kaniony, kratery, pustynie, czapy polarne, a także wulkany. Jego okres obrotu dookoÅ‚a osi jest bardzo podobny do ziemskiego (doba trwa 24 godziny i 37 minut).
Generalnie jest tam zimno, średnio około minus 60 stopni Celsjusza, aczkolwiek w cieplejszych porach roku temperatury mogą wzrosnąć do blisko plus 20 stopni Celsjusza (dokładniejsze wartości zebraliśmy w tabelach na dole tekstu). Atmosfera marsjańska istnieje, ale jest dużo cieńsza i rzadsza niż ziemska. Ciśnienie na powierzchni jest mniejsze niż 1% ciśnienia na powierzchni Ziemi. Na dodatek skład atmosfery jest mocno nieprzyjazny dla ludzi, bowiem aż 95% stanowi dwutlenek węgla.
Podobnie jak na Ziemi, na Marsie wystÄ™pujÄ… pory roku, ale trwajÄ… one dÅ‚użej (okres orbitalny planety to blisko dwa lata ziemskie). Charakterystycznym elementem marsjaÅ„skiego klimatu sÄ… burze pyÅ‚owe, które sÄ… dużo bardziej ekstremalne niż ich ziemskie odpowiedniki.
Mars ma dwa księżyce, Fobosa i Deimosa, które sÄ… maÅ‚e i majÄ… nieregularny ksztaÅ‚t. Prawdopodobnie powstaÅ‚y z materii wyrzuconej z Marsa w wyniku wielkich uderzeÅ„ w poczÄ…tkach istnienia planety.
Czy i gdzie jest woda?
Do czasu pierwszego przelotu sondy Mariner 4 obok Marsa w 1965 roku spekulowano na temat obecnoÅ›ci ciekÅ‚ej wody na powierzchni planety. PodstawÄ… spekulacji byÅ‚y obserwowane okresowe zmiany jasnoÅ›ci obszarów powierzchni, w szczególnoÅ›ci w pobliżu biegunów, które w obserwacjach teleskopowych wydawaÅ‚y siÄ™ morzami i kontynentami. DÅ‚ugie ciemne linie na powierzchni, nazwane kanaÅ‚ami marsjaÅ„skimi, byÅ‚y interpretowane przez niektórych nawet jako kanaÅ‚y nawadniajÄ…ce wybudowane przez istoty rozumne.
Mars kilka mld lat temu byÅ‚ zupeÅ‚nie innÄ… planetÄ™ od tej, którÄ… obecnie znamy jako jaÅ‚owÄ…. Na jego powierzchni wystÄ™puje lód, który znajduje siÄ™ na biegunach, ale poza tym próżno jej szukać w innych miejscach. Co wiÄ™c staÅ‚o siÄ™ z antycznÄ… wodÄ… na Czerwonej Planecie?
Do niedawna sÄ…dzono, że Mars utraciÅ‚ dużo wody, oddajÄ…c jÄ… w kosmos. Tymczasem nowe badania sugerujÄ…, że mogÅ‚o być inaczej. ZostaÅ‚a ona zwiÄ…zana pod powierzchniÄ…, gdzie nawodniÅ‚a skorupÄ™. StaÅ‚o siÄ™ to możliwe na podstawie modelowania danych, które zebraÅ‚y do tej pory sondy krążące wokoÅ‚o Czerwonej Planety, jak i marsjaÅ„skie Å‚aziki.
Na powierzchni Marsa widać, że jeszcze kilka mld lat temu musiało być tu wiele wody. Wyżłobione kaniony przez płynące rzeki nie pozostawiają złudzeń. Nowe badania i symulacje wykazały, że część cieczy rzeczywiście mogła odparować w kosmos, ale nie w tak dużych ilościach jak niegdyś sądzono.
Badania oparte na danych zebranych w ciÄ…gu ostatnich 10-15 lat eksploracji Marsa wykazaÅ‚y, że najwiÄ™ksze straty wody odbyÅ‚y siÄ™ w trakcie okresu Noahian. To oznacza, że nastÄ…piÅ‚o to pomiÄ™dzy 4,1 a 3,7 mld lat temu. Tutaj też warto dodać, że pod powierzchniÄ… Marsa sÄ… także zbiorniki wodne, które udaÅ‚o siÄ™ wykryć.
Kiedy polecimy na Marsa?
WedÅ‚ug Elona Muska, najbogatszego czÅ‚owieka na Å›wiecie i szefa koncernów SpaceX oraz Tesla, pierwszy zaÅ‚ogowy lot na Marsa bÄ™dzie możliwy w 2026 roku. Elon Musk w wywiadzie dla programu "Good Time Show" w aplikacji spoÅ‚ecznoÅ›ciowej Clubhouse stwierdziÅ‚, że pierwsi ludzie na Marsie pojawiÄ… siÄ™ za 5,5 roku. DodaÅ‚ też, że szacowany obecnie na ok. póÅ‚ roku czas dotarcia z Ziemi na Marsa bÄ™dzie można skrócić do jednego miesiÄ…ca.
Mars na staÅ‚e zagoÅ›ciÅ‚ w kulturze, wystÄ™puje w wielu filmach, książkach, czy grach komputerowych. mobilnych i planszowych. Jest też znany jako globalna marka batonów czekoladowych, jak i w kilku innych branżach.
WYG
ŹródÅ‚a: Wikipedia; polski obserwator; NASA; urania.edu; planetarynames
Fot: Shutetrstock