Puńsk. Starania o remont synagogi

Gmina Puńsk wraz Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego starają się o pieniądze na remont i zagospodarowanie synagogi.

Na razie wspólnie złożyli do Urzędu Marszałkowskiego wniosek o dofinansowanie opracowania dokumentacji technicznej. Przewidywany koszt to ok. 75 tys. zł. Gmina dołoży wymagany 10 - procentowy wkład na ten cel.

Jak informuje wójt gminy Witold Liszkowski, w 2021 roku powinna zostać opracowana dokumentacja, jeżeli uda się pozyskać dofinansowanie. Następnie Fundacja i samorząd gminny będą starały się w różnych źródłach o dofinansowanie samego remontu. Być może uda się pozyskać fundusze z nowej perspektywy finansowej Interreg Polska - Litwa lub z resortu kultury dziedzictwa narodowego.

Wójt ma nadzieję, że budynek stanie się on kiedyś - wzorując się np., na Ośrodku Sztuk, Kultur, Narodów „Pogranicze” w Sejnach - otwartą przestrzenią kultury.

Na razie Fundacja (w 2019 roku) powtórne zabezpieczyła dach przed działaniem niekorzystnych czynników atmosferycznych, a także otwory okienne i drzwiowe poprzez odeskowanie płytą OSB orz doraźne zabezpieczyła drewniane elewacje obiektu poprzez uzupełnienie ubytków płytą OSB.

Jest zatem nadzieja, że zabytek zostanie uratowany. Przypomnijmy, jest to ostatnia w Polsce drewniana synagoga.

Synagoga

Przed wojną miasteczku zamieszkiwała duża ilość osób narodowości żydowskiej. Mieli swoje sklepy, zakłady rzemieślnicze, usługowe, no i oczywiście swoją świątynię. W miasteczku Żydzi mieszkali co najmniej 300 lat.

Synagoga w Puńsku została wybudowana na przełomie XIX-XX w. Drewniany, jednokondygnacyjny, orientowany budynek synagogi, o dwuspadowym dachu wzniesiono na planie prostokąta, w konstrukcji zrębowej, na murowanym fundamencie. Pierwotnie była kryta gontem i otynkowana z zewnątrz i na zewnątrz. Więźba dachowa synagogi była drewniana o konstrukcji stolcowej. Potem dach został pokryty blachą ocynkowaną. Synagoga miała układ trójtraktowy. We wschodniej części znajdowała się sala główna, a w zachodniej przedsionek, nad którym mieścił się babiniec. W zachodniej części była też dobudówka, w której mieścił się cheder. Budynek szkółki talmudycznej założony był na planie prostokąta, którego dłuższy bok stykał się z krótszym bokiem synagogi. Cheder został oszalowany na zewnątrz, też był jednokondygnacyjny, ale niższy od synagogi.

Podczas II wojny światowej, w 1941 roku Niemcy zdewastowali synagogę. Po wojnie w opuszczonym budynku mieściło się mieszkanie, kino, przedszkole oraz sklep.

Po 1989 roku Gmina Żydowska odzyskała synagogę, ale nie prowadziła tam żadnych prac konserwacyjnych. 07 stycznia 2015 r. w synagodze wybuchł pożar, który zniszczył poddasze budynku. W listopadzie 2015 roku FODŻ tymczasowo zabezpieczyła synagogę poprzez wykonanie tymczasowego pokrycia dachu zabezpieczając obiekt przed działaniem niekorzystnych czynników atmosferycznych.