Muzeum Literatury Litewskiej im. Maironisa prezentuje w Domu Kultury Litewskiej w Puńsku poruszającą wystawę w Starym Dworku"- Klasyka literatury koniec XIX wieku - początek XX.
Wystawa poświecona jest takim litewskim literatkom, jak Lazdynų Pelėda, Šatrijos Ragane, Žemaite, G. Petkevičaiti-Bite.
Co do Lazdynų Pelėda ( dosłowne tłumaczenie to Sowa orzechowa) to pseudonim, którym posługiwały się siostry pisarki: Sofija Ivanauskaitė-Pšibiliauskienė ( 16 września 1867 w Paragii - 15 marca 1926) i Marija Ivanauskaitė-Lastauskienė ( 15 maja 1872 w Szawlach - 19 lipca 1957 w Kownie )
Urodziły się w rodzinie szlachcica Nikodemosa Ivanauskasa. Ojciec mało interesował się sprawami rolniczymi, pisał więc wiersze i prozę, które ukazywały się w polskich magazynach, studiowała plastykę w Monachium , a po powrocie do domu dużo malował.
Sofija Pšibiliauskienė , córka szlachcica, uczyła się w domu. Od 1898 pisała dla „Varpas” i „Ūkininkas” . W 1926 roku zachorowała i zmarła.
Marija Lastauskienė mieszkała z rodzicami do 16 roku życia. Szyć nauczyła się później w Szawlach, a trzy lata później wyjechała do Warszawy, gdzie zamieszkała u ciotki. Pisała po polsku, jej siostra tłumaczyła na litewski i publikowała pod pseudonimem Lazdynų Pelėda. Po śmierci siostry zaczęła pisać po litewsku i publikować pod swoim nazwiskiem
Twórczość sióstr, obok twórczości Šatriji Ragany (Mariji Pečkauskaitė), jest przykładem motywów kultury dworskiej- szlacheckiej w literaturze litewskiej.
Klasyka litewskiej literatury (koniec XIX w. początek XX )
Dwór to nie tylko lustra, jedwab ścienny i delikatna porcelana, to wartości i światło, moralna odpowiedzialność za siebie i innych.
Po ożywieniu prasy litewskiej zaczynają szerzyć się idee litewskości, kształtują się nowe formy literatury, a obok twórczych mężczyzn pojawia się zharmonizowany szereg wykształconych, piszących kobiet. Skąd i jak pochodzą?
Wychowanie córek w starej, tradycyjnej rodziny litewskiej zaczynało się i kończyło w domu, więc z trudem czytały modlitewnik. Przychodzi jednak czas, kiedy na Litwie XIX w. arystokraci zaczynają pisać w językach obcych: hrabina Ona Radvilaitė-Mostovska, Sofija Tyzenhauzaitė de Šuazel-Gufjė - autorki prozy historycznej i gotyckiej, pamiętników, pierwsza poetka - hrabina Gabrielė Giunterytė-Puzinienė.
Później literaturą zajmowały się także szlachcianki piszące po litewsku. Nieznacjonalizowana szlachta litewska pozwoliła na naukę swoim córkom, które nie tylko studiowały, ale także kształciły innych, tworzyły i zarządzały organizacjami charytatywnymi, kolportowały zakazaną prasę, a w końcu – tworzyły.
Choć odejście kobiet z przestrzeni domowej nie zawsze było mile widziane, rosła liczba inteligentnych osób pracujących społecznie i stających się twórczyniami. Twórczyni podzielała poczucie wspólnoty, współczucie, troskę o innych, nie oszczędzała się, nie bała się podejmować ryzyka.
Bycie pisarzem oznaczało wówczas, że stawałeś się aktywnym członkiem społeczeństwa, świadomym Litwinem.
Kobiety zaczęły pisać i stały się widoczne! Starały się nie tylko pomóc narodowi litewskiemu, ale także chciały wyzwolić się z góry określonego statusu społecznego. Choć ich typy były bardzo różne: niewykształcona kobieta, która całe życie brodzi w wiejskich brudach (Žemaitė), wzniosła, wrażliwa, sentymentalna, podziwiająca kulturę dama dworska (Lazdyņu Pelėda, Shatrijos Ragana), bywalczyni towarzystwa bez życia osobistego (G. Petkevičaitė-Bitė). Są to jednak tylko stereotypy, które bliższa znajomość ich twórczości pozwala zmienić wyobrażenia.
Wystawę sfinansowało Ministerstwo Kultury Republiki Litewskiej.
WYG
Źródło i fot: Muzeum Literatury Litewskiej im. Maironisa
