Z udziałem m.in. szefa Konsulatu Republiki Litewskiej w Sejnach Ambasadora Genadijusa Mackelisa odbywało się w regionie Forum Litwinów w Polsce. Wydarzenie poświęcone było 30-leciu Wspólnoty Litwinów w Polsce (LLB) oraz Związku Młodzieży Litewskiej w Polsce (LLJS).
Podczas Forum nie tylko zostali przypomniani poprzednicy organizacji, ale analizowano również aktualne problemy i wspólnie poszukiwano rozwiązań na przyszłość.
Inicjatywa
1 kwietnia 1993 roku, z inicjatywy Sigitasa Paransevičiusa i Broniusa Makauskasa powstała Wspólnota Litwinów w Polsce (LLB), skupiająca mniejszość litewską w naszym kraju.
Z kolei 5 kwietnia 1994 r. komitet organizacyjny pod przewodnictwem Rūty Burdinaitė zaprosił litewską młodzież naszego regionu na zjazd założycielski Związku Młodzieży Litewskiej. W rezultacie powstał nowy, oficjalny Związek, który stał się częścią Wspólnoty Litwinów w Polsce.
Zgodnie z regulaminem, członkiem Wspólnoty jest każdy, kto uważa się za Litwina.
Przebieg Forum
Forum Litwinów rozpoczęło się 16 sierpnia w nowoczesnym budynku Edukacyjno - Kulturalnym w Puńsku. W sobotę, 17 sierpnia, kontynuowano debatę w litewskiej szkole „Žiburis” w Sejnach, a w niedzielę uczestnicy przenieśli się do litewskiej szkoły w Suwałkach.
- W Puńsku świętowaliśmy 30-lecie Wspólnoty Litwinów w Polsce oraz Związku Młodzieży Litewskiej w Polsce, przypomnieliśmy sobie historię i znaczenie, jakie mają nasze litewskie organizacje, wysłuchaliśmy wspomnień byłych przewodniczących, wysłuchaliśmy przemówień i życzeń gości. Połączone siły LLB i LLJS zaprosiły do dyskusji i wspólnego stworzenia wizji przyszłości - powiedziała Jolanta Malinowska - Wiaktor, przewodnicząca Wspólnoty Litwinów w Polsce. - Forum Litewskie zawitało też litewskiej szkoły „Žiburis" w Sejnach. Jak na forum przystało, było to uniwersalne pole konsultacji, wymiany opinii i dyskusji. Mówiono o edukacji, kulturze, dziedzictwie i duchowości, rolnictwie i środowisku, gospodarce i demografii. Obfitość uczestników, zaangażowanie moderatorów i aktywność społeczna świadczy tylko o tym, że problemy naszego regionu nie są nam obojętne, że czujemy odpowiedzialność za jego teraźniejszość i przyszłość - informuje Jolanta Malinowska - Wiaktor.
Bardzo ciepło o Forum wyraża się Ambasada Republiki Litewskiej w Warszawie:
- Pierwsze przemyślenia po trwającym jeszcze Forum: Duża liczba uczestników i gości, proponowano istotne tematy do dyskusji, dobrze dobrany format nadający się do otwartych dyskusji, pierwsze podsumowania, wytyczne do dalszej pracy... A wszystko to w tle szczerego, ciepłego i przyjaznego miejsca oraz komunikacji z Litwinami zewsząd. Dziękujemy organizatorom imprezy, uczestnikom i gościom za wspaniały nastrój do pracy - głosi komunikat Ambasady Republiki Litewskiej w Warszawie.
Impreza zamykająca Forum Litewskie miała miejsce w Szkole Podstawowej z Litewskim Językiem Nauczania w Suwałkach.
Aiste i Vladas z Instytutu Rozwoju Społeczeństwa i Biznesu w Mariampolu niezwykle ciekawie opowiedzieli o przywództwie. Ogłoszono również zwycięzców konkursu: "Pocztówka mojego regionu"". Pierwsze miejsca: Elena Vaina-Vaznelis (w grupie dziecięcej), Karolina Stankevičiute (w grupie dziecięcej), Loreta Kalkauskaite (w grupie młodzieżowej) i Alicija Krakauskiene (w grupie dorosłych).
Nagroda Grand Prix trafiła do rąk Idy Bobinaite, a rysunki Loretty, Alicji i Idy stały się pocztówkami litewskiego obszaru językowego w regionie.
Litwini w Polsce
Na Sejneńszczyźnie i Suwalszczyźnie Litwini mieszkają od początku kolonizacji tych ziem, czyli od zmierzchu epoki Jaćwingów. Jeszcze w nieodległej przeszłości litewski areał językowy na Suwalszczyźnie i Sejneńszczyźnie był znacznie większy. Jego ślady pozostały w nazwiskach osób, które dziś zaliczają siebie do narodowości polskiej oraz w nazwach miejscowości, rzek, jezior, lasów, bagien, wzgórz itp.
Na przykład w pobliżu wsi Giby, w miejscowości Pomorze, znajduje się wzgórze, które miejscowa ludność zwie „pilikalnie”, nie rozumiejąc już etymologii tego słowa.
Na Suwalszczyźnie są np. takie dwie wsie: jedna nazywa się Sadzawki, a druga Prudziszki. Obie nazwy oznaczają to samo, czyli po polsku Sadzawki, z kolei nazwa wsi Gulbieniszki, pochodzi od litewskiego słowa gulbie, czyli łabędź.
Jeszcze w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia, język litewski rozbrzmiewał w okolicach Berżnik, w Dworczysku, w okolicach Wiżajn.
W Polsce od 1945 r. do 2002 r. oficjalnie nie prowadzono statystyki narodowościowej.
Przynależność do narodowości litewskiej zadeklarowało podczas ostatniego Narodowego Spisu Powszechnego w 2021 roku 9,7 tys. osób, w tym 7,6 tys. wybrało ją jako pierwszą identyfikację.
Tymczasem narodowość litewską podczas przeprowadzonego w 2011 r. Narodowego Spisu Powszechnego ludności i mieszkań zadeklarowało 7374 obywateli, zaś wedle danych poprzedniego Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r. liczebność mniejszości litewskiej wynosiła 5.639 osób.
Nie musi to wcale oznaczać, że aż o tyle przybyło obywateli RP narodowości litewskiej. Po prostu poprzednie narodowe powszechne spisy były tylko deklaratywnie powszechnymi w stosunku do mniejszości narodowych. Spisywano je wybiorczo, a odpowiedni algorytm przeliczał. Działacze litewskiej mniejszości w Polsce od lat twierdzili, że Litwinów w Polsce jest co najmniej 10 tysięcy.
Język
Język litewski należy do wschodniego odłamu języków bałtyckich. Spośród wszystkich języków indoeuropejskich zachował najwięcej cech archaicznych. Język literacki ma swoje początki w XVI wieku, natomiast ukształtował się on w XIX wieku na podstawie dialektu auksztockiego.
Litewski jest językiem urzędowym na terenie Litwy. W Polsce jest on językiem licznej mniejszości narodowej, zamieszkującej głównie w powiatach sejneńskim i suwalskim. Polscy Litwini porozumiewają się na co dzień przede wszystkim w dialekcie dzukijskim, odmiennym od literackiego litewskiego, którego naucza się w szkole oraz używa w Republice Litewskiej.
We władzach samorządowych
W radzie gminy Puńsk przedstawiciele mniejszości litewskiej mają 14 mandatów (na 15 możliwych), ponadto członkowie mniejszości zasiadają w radach miasta i gminy Sejny. W radzie powiatu sejneńskiego zasiada trzech ich przedstawicieli, w tym wicestarosta oraz wiceprzewodnicząca Rady Powiatu. Przedstawiciele mniejszości litewskiej pełnili i pełnią również funkcję wójta gminy Puńsk. W gminie wiejskiej Sejny przewodniczącą Rady Gminy jest młoda osoba narodowości litewskiej.
Główne organizacje:
- Wspólnota Litwinów w Polsce,
- Stowarzyszenie Litwinów w Polsce,
- Litewskie Towarzystwo św. Kazimierza,
- Związek Młodzieży Litewskiej w Polsce
- Stowarzyszenie Litewskiej Kultury Etnicznej w Puńsku
- Fundacja im. Biskupa Antanasa Baranauskasa „Dom Litewski w Sejnach".
Najważniejsze tytuły prasowe:
- „Aušra" - dwutygodnik,
- „Aušrelé" - miesięcznik dla dzieci,
- „Šaltinis” – kwartalnik,
- „Suvalkietis” - kwartalnik.
Najważniejsze imprezy kulturalne:
- Jarmark Folklorystyczny „Zielna",
- Festiwal Teatrów Stodolanych,
- Festiwal Teatrów Dziecięcych,
- „Sąskrydis” - zlot litewskich zespołów artystycznych,
- Koncert Zaduszkowy „Vėlinės”.
- Przegląd Kapel Ludowych,
- Ochrona tradycji i obrzędów podczas obchodów świąt dorocznych
- Festiwal Chórów "Lietuva brangi"
- Konkurs Litewskiej Piosenki Dziecięcej "DAINORĖLIS"
- Spotkania Mniejszości Narodowych.
WYG
Źródła i fot: Ambasada RL w Warszawie:
Konsulat RL w Sejnach;
Jolanta- Malinowska - Wiaktor, przewodnicząca Wspólnoty Litwinów w Polsce
.jpg)
