Dzień Sołtysa - coroczne polskie święto obchodzone, w większości przypadków na terenie kraju, 11 marca. Lokalnie można napotkać inne daty. Pochodzenie nie jest znane, jednak w ostatnich latach staje się coraz popularniejsze w gminach wiejskich.
Święto to ma na celu okazanie wdzięczności i szacunku sołtysom za ich pracę oraz zwrócenie uwagi społeczeństwa na rolę sołtysa w polskiej wsi. Z okazji tego święta w organizowane są spotkania, biesiady i konkursy, a na wielu oficjalnych stronach internetowych urzędów gminy i miasta składane są przez wójtów i burmistrzów życzenia dla lokalnych sołtysów i radnych rad sołeckich.
Samorząd województwa warmińsko - mazurskiego, zorganizował spotkanie już 3 marca br. w hali wystawienniczej Expo Mazury w Ostródzie. Zjechało ponad tysiąc gości. Marszałek Warmii i Mazur Gustaw Marek Brzezin wręczył wyróżnienia sołtysom angażującym się w aktywizowanie społeczności lokalnych, inicjującym działania wpływające na zachowanie dziedzictwa kulturowego, zachowanie i rozwijanie wiejskiego krajobrazu czy wzrost atrakcyjności turystycznej obszarów wiejskich, realizowane w ramach różnych konkursów np. „Aktywna Wieś Warmii, Mazur i Powiśla”, „Czysta i piękna zagroda – estetyczna wieś”, „Eko-sołectwo”. Uroczystość zwieńczył występ Zespołu Pieśni i Tańca „Kortowo.
Nagrodzeni zostali m.in.:
- Bernard Burba – sołectwo: Babki Gąseckie, gmina: Olecko,
- Kazimierz Kazaniecki – sołectwo: Górne, gmina: Gołdap,
- Ewa Kulpińska-Mejor – sołectwo: Talki, gmina: Wydminy,
- Natalia Kowalewska – sołectwo: Łupki, gmina: Pisz,
Marszałek Województwa Podlaskiego Jerzy Leszczyński też przesłał 10 marca br. ( drogą internetową) następujące życzenia: ”Wszystkim Sołtysom i radnym Rad Sołeckich Województwa Podlaskiego!
Najserdeczniejsze życzenia zdrowia, pomyślności, sukcesów w życiu osobistym i zawodowym oraz satysfakcji z pełnionej funkcji na rzecz społeczności lokalnej z okazji Dnia Sołtysa składa Marszałek Województwa Podlaskiego Jerzy Leszczyński.
Sołtys, czyli scultetus
Sołtys (niem. Schultheiß od śrdw. łac. scultetus) to w średniowieczu osoba postawiona przez feudalnego pana na czele wsi lokowanej na prawie niemieckim. Warianty scholtis, szoltyz, sołtys w średniowiecznym systemie prawnym to także wiejski sędzia (Dorfschulze) oraz zasadźca (osadnik). Sołtysem mógł być szlachcic, mieszczanin lub chłop.
Sołtysi w średniowieczu byli wyznaczani byli przez feudalnych panów, a ich głównymi obowiązkami było zbieranie czynszu i przewodniczenie ławie wiejskiej. Pełnili oni również rolę wiejskich sędziów. Z czasem ich mocna pozycja została częściowo ograniczona.
Obecnie sołtys został organem wykonawczym sołectwa, czyli jednostki pomocniczej gminy.
Co ciekawe, przemiany obyczajowe nie ominęły obszarów wiejskich – jeszcze kilkadziesiąt lat temu sołtysami byli praktycznie wyłącznie mężczyźni, dziś panie stanowią prawie jedną trzecią w tej grupie.
Do praw sołtysa należało:
• zbieranie czynszu
• przewodniczenie ławie wiejskiej
• otrzymywał kilka łanów ziemi, na których mógł osadzać chłopów; powstawały folwarki sołtysie
• partycypował w dochodach feudała (1/6 czynszów i 1/3 kar sądowych)
• prawo posiadania jatek, młyna itp.
Z drugiej strony miał obowiązek konnej służby wojskowej.
Pozycja społeczna i ekonomiczna sołtysów była stosunkowo mocna, mogli oni nawet konkurować ze średnio zamożną szlachtą. Z tego względu szlachta wymogła na Jagielle Statut warcki (1423), na mocy którego mogła wykupywać sołectwa. Z biegiem czasu, od XV do XVII wieku, sołtysi stali się nadzorcami pańszczyźnianymi i pomocnikami właścicieli wsi.
W Polsce rozbiorowej i w okresie międzywojennym sołtys stał na czele najniższej jednostki podziału administracyjnego - gromady.
W latach 1954-1972 sołtys był pośrednikiem między mieszkańcami wsi a gromadzką radą narodową, po 1973 między mieszkańcami a gminną radą narodową oraz naczelnikiem gminy.
Od 1990 roku sołtys jest organem wykonawczym jednostki pomocniczej gminy wiejskiej lub miejsko-wiejskiej - sołectwa. Organem uchwałodawczym jest zebranie mieszkańców wsi, które też w bezpośrednich wyborach wybiera sołtysa i radę sołecką wspierającą sołtysa. Szczegółowe regulacje dotyczące granic (istnieją sołectwa wielowioskowe), uprawnień sołtysa itp. regulowane są w statucie sołectwa uchwalanym przez radę gminy.
Obecnie sołtysi, oprócz słów uznania, mogą liczyć na to, co zaproponują im radni. Zwykle jest to 200-300 zł miesięcznej diety, czasem uzależnionej od obecności na sesjach rady gminy. I tzw. inkaso, czyli prowizja od zebranych podatków, sięgająca od 0,5 do kilku procent dostarczonej do urzędu kwoty.
Posłowie Polskiego Stronnictwa Ludowego złożyli w Sejmie projekt ustawy, którego celem jest wzmocnienie pozycji sołtysa. Jedną z propozycji jest stała pensja, wynoszącą połowę minimalnego wynagrodzenia. Poza tym, zgodnie z projektem, im jak i członkom rady sołeckiej miałyby przysługiwać diety i zwroty kosztów podróży służbowych.
Kompetencje
• reprezentuje sołectwo na zewnątrz,
• zwołuje i organizuje zebranie wiejskie, i w tym celu rozwiesza ogłoszenia o zebraniu wiejskim w takim miejscu i terminie, aby zapewnić jak najszerszy udział mieszkańców sołectwa,
• realizuje uchwały rady gminy dotyczące sołectwa, a także umożliwia zapoznanie się z uchwałami rady jak najszerszemu kręgowi mieszkańców sołectwa,
• w zakresie ustalonym przez radę gminy dokonuje poboru podatków rolnego i leśnego, jako inkasent organu podatkowego,
• uczestniczy w sesjach rady gminy, a także w pracach jej organów bez prawa do głosowania.
• zobowiązany jest brać udział w posiedzeniach komisji rady gminy, jeśli rozpatrywane są sprawy sołectwa.
Według Rocznika Statystycznego Województw z 2014 r. w kraju było 40 382 sołtysów.
WYG
Źródła: Wrota Warmii i Mazur; Wrota Podlasia; Urząd Marszałkowski Olsztyn; wikipedia.pl
Fot. Urząd Marszałkowski Olsztyn
.jpg)
