Nocą, z 17 na 18 grudnia br., polski Sejm odrzucił wniosek o uzupełnienie porządku obrad o obywatelski wniosek zakładający przeprowadzenie referendum ws. przyszłości Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe i Polskiej Ziemi.
Przypomnijmy, że pod wnioskiem zebrano 2.500.000 podpisów. Proponowane pytania dotyczyÅ‚y utrzymania dotychczasowego modelu funkcjonowania Lasów PaÅ„stwowych oraz zobowiÄ…zania rzÄ…du do przeprowadzenia renegocjacji traktatu akcesyjnego w zakresie wolnego obrotu ziemiÄ… dla obcokrajowców w Polsce. Chodzi o to, aby rzÄ…d wynegocjowaÅ‚ gwarancje, że zakup polskiej ziemi przez obcokrajowców bÄ™dzie możliwy od roku, w którym siÅ‚a nabywcza Å›redniej pensji Polaka bÄ™dzie stanowiÅ‚a minimum 90 proc. siÅ‚y nabywczej Å›redniej pensji mieszkaÅ„ców piÄ™ciu najbogatszych paÅ„stw UE. Obecnie jest aż 5- krotonie mniejsza.
Wyprzedaż polskiej ziemi grozi od roku 2016. Wtedy koÅ„czy siÄ™ dwunastoletni okres ochronny. Dotychczas obcokrajowcy wykupywali polskÄ… ziemiÄ™ za pomocÄ… firm „sÅ‚upów”, ale już wkrótce bÄ™dÄ… mogli robić to legalnie. Druga sprawa to lasy. W styczniu 2014, rzÄ…d Donalda Tuska zobowiÄ…zaÅ‚ Lasy PaÅ„stwowe do przekazania budżetowi paÅ„stwa w latach 2014-2016 po 800 milionów zÅ‚otych. Ponadto Lasy PaÅ„stwowe majÄ… co roku przekazywać 2% wartoÅ›ci sprzedanego drewna. Takie dziaÅ‚ania spotkaÅ‚y siÄ™ z krytykÄ… ze strony opozycji. PoseÅ‚ PiS prof. Jan Szyszko mówiÅ‚, że „pozbawienie Lasów PaÅ„stwowych ich czteroletnich przychodów zdestabilizuje ich dziaÅ‚anie i uniemożliwi normalnÄ… gospodarkÄ™”.
Kilkuset posÅ‚ów uznaÅ‚o, że sÄ… mÄ…drzejsi od 2,5 mln zwykÅ‚ych obywateli III RP i wniosek o referendum odrzuciÅ‚o.
Podczas gÅ‚osowania udaÅ‚o siÄ™ tylko (i to zaledwie przewagÄ… 5 gÅ‚osów) odrzucić pomysÅ‚ koalicji rzÄ…dzÄ…cej dotyczÄ…cy zmian Konstytucji, która zakÅ‚adaÅ‚a, że lasy stanowiÄ…ce wÅ‚asność Skarbu PaÅ„stwa nie podlegajÄ… przeksztaÅ‚ceniom wÅ‚asnoÅ›ciowym z wyjÄ…tkiem uzasadnionego celu publicznego. - Za tym szÅ‚a kolejna zmiana upoważniajÄ…ca Sejm, do okreÅ›lania zwykÅ‚Ä… wiÄ™kszoÅ›ciÄ… gÅ‚osów, co jest celem publicznym, a co nie, i rozpocząć zmiany strukturalne czy też wÅ‚asnoÅ›ciowe w Lasach PaÅ„stwowych, m.in. rozpocząć ich sprzedaż – uważa prof. Szyszko.
Przypomnijmy, już od 2 grudnia 2012 roku polscy rolnicy co i raz manifestujÄ…, blokujÄ… drogi, podpisujÄ… porozumienia z resortem rolnictwa i ... znów wychodzÄ… na ulice i dogi, bo - zdaniem rolników - ustalenia nie sÄ… realizowane. Protesty nasiliÅ‚y siÄ™ w styczniu i lutym br. DoszÅ‚o nawet do okupacji sali konferencyjnej oddziaÅ‚u ANR w Szczecinie, manifestacji przed kilkoma urzÄ™dami wojewódzkimi. "Polska ziemia w polskie rÄ™ce", "Stop prywatyzacji lasów paÅ„stwowych" - to tylko niektóre z haseÅ‚, w ramach ogólnopolskiej akcji protestacyjnej, jaka miaÅ‚a miejsce niemal w caÅ‚ym kraju.
GÅ‚ownie chodzi o eliminacjÄ™ tzw. „sÅ‚upów” przy sprzedaży paÅ„stwowej ziemi uprawnej. Rolnicy uważajÄ…, że zagraniczne koncerny, za pomocÄ… podstawionych osób, tzw. „sÅ‚upów”, przejmujÄ… polskÄ… ziemiÄ™ uprawnÄ…. Ziemia przeznaczona na powiÄ™kszenie gospodarstw rodzinnych, nie trafia do nich. ŻądajÄ… takiego zmodyfikowania przepisów regulujÄ…cych obrót ziemiÄ… w Polsce, by w lepszy sposób zabezpieczono interesy polskich rolników KupujÄ…cy powinien, np. mieć zakaz sprzedaży ziemi przez 15 lat, pod rygorem zapÅ‚acenia kary i obowiÄ…zek prowadzenia przez ten czas gospodarstwa rolnego.
Zaniepokojenie rolników sprzedażą paÅ„stwowych gruntów rolnych jest zrozumiaÅ‚e, szczególnie, że od 2016 roku nie bÄ™dzie już w zasadzie żadnych ograniczeÅ„ dla ich wykupu przez obcokrajowców. - Obecnie na przetargach rekordowa cena, jaka padÅ‚a na terenach protestu wyniosÅ‚a 124 tys. zÅ‚ za hektar! Kogo stać na takie bajoÅ„skie kwoty? - pytajÄ… rolnicy.
Rolnicy domagają się między innymi:
1) Wprowadzenia moratorium na sprzedaż ziemi z Zasobu WRSP do czasu wejścia w życie rozwiązań prawnych gwarantujących skuteczną realizację podstawowego zadania ANR tj. tworzenia i poprawy struktury obszarowej gospodarstw rodzinnych.
2) Uznania dzierżawy za peÅ‚noprawnÄ… formÄ™ rozdysponowania gruntów z zasobu WRSP oraz zagwarantowanie możliwoÅ›ci kontynuacji dzierżawy przez nastÄ™pców prawnych.
3) ObjÄ™cia „tarczÄ… antykorupcyjnÄ…” procesu gospodarowania gruntami z zasobu WRSP oraz aktywnego udziaÅ‚u instytucji i organów paÅ„stwowych w zwalczaniu patologii zwiÄ…zanych z procesem rozdysponowania gruntów.
4) Przygotowania rozwiązań prawnych wzorowanych na innych krajach UE ograniczających pełną swobodę obrotu ziemią rolniczą i wspierających rodzinny charakter gospodarstw rolnych.
Rolnicy żądajÄ… takiego zmodyfikowania przepisów regulujÄ…cych obrót ziemiÄ… w Polsce, by w lepszy sposób zabezpieczono interesy polskich rolników. KupujÄ…cy powinien, np. mieć zakaz sprzedaży ziemi przez 15 lat, pod rygorem zapÅ‚acenia kary i obowiÄ…zek prowadzenia przez ten czas gospodarstwa rolnego.
Jak gÅ‚oszÄ… protestujÄ…cy, m.in. na swej stronie internetowej protestrolnikow.pl, „(…) sprzedaż jest ciÄ…gle pierwszÄ… w kolejnoÅ›ci formÄ… gospodarowania Zasobem WÅ‚asnoÅ›ci Rolnej Skarbu PaÅ„stwa. Zdecydowanie sprzeciwiamy siÄ™ dalszej masowej wyprzedaży ziemi. Naszym zdaniem nabywcÄ… nieruchomoÅ›ci rolnej o powierzchni nie mniejszej niż 1 ha, powinien być wyÅ‚Ä…cznie rolnik indywidualny osobiÅ›cie prowadzÄ…cy lub zamierzajÄ…cy utworzyć i osobiÅ›cie prowadzić gospodarstwo rodzinne. Sprzedaż ziemi spóÅ‚kom, których skÅ‚ad kapitaÅ‚owy w każdej chwili może siÄ™ zmienić, jest w istocie szerokim obejÅ›ciem ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomoÅ›ci przez cudzoziemców i zÅ‚amaniem obowiÄ…zujÄ…cego do 1 maja 2016 r. moratorium na sprzedaż ziemi cudzoziemcom. W tzw. „starych” krajach UE okoÅ‚o 40 proc. gruntów rolnych jest użytkowane w formie najmu. Uzasadnieniem jest dążenie do maksymalizacji dochodu rolniczego przez możliwość szybkiego dostosowania skali produkcji do zmieniajÄ…cych siÄ™ warunków rynkowych”.
Rolnicy wskazują na przykłady takich państw, jak np. Francja, Niemcy, Dania, gdzie ziemię rolną mogą kupić tylko czynni rolnicy,
Unijne „bezpieczniki”
„Bezpieczniki”, regulujÄ…ce nabycie ziemi, obowiÄ…zujÄ… w wielu krajach Unii Europejskiej. Na WÄ™grzech, od 1 maja 2014., teoretycznie cudzoziemcy mogÄ… kupować ziemiÄ™ rolnÄ…. Tyle tylko, że w ustawie „prawo rolne”, przyjÄ™tej przez parlament w czerwcu ub. roku, znalazÅ‚y siÄ™ takie obostrzenia, które uniemożliwiajÄ… wrÄ™cz dla obcokrajowców nabywanie gruntów rolnych. Od 1 maja br. obowiÄ…zuje bowiem zakaz sprzedaży wiÄ™cej jak 1 ha ziemi uprawnej tym obywatelom WÄ™gier i UE, którzy nie zostanÄ… uznani za „rolników”. Aby z kolei być „rolnikiem”, trzeba byÅ‚o przez co najmniej trzy lata zajmować siÄ™ osobiÅ›cie prowadzeniem na WÄ™grzech gospodarstwa rolnego, albo okazać dyplom ukoÅ„czenia wyższych studiów rolnych lub leÅ›nych. Jako, że do 1 maja br. cudzoziemcy na WÄ™grzech praktycznie nie mieli możliwoÅ›ci kupna, czy nawet dzierżawy ziemi, obecnie tym bardziej jej nie nabÄ™dÄ….
Ograniczenia obowiÄ…zujÄ… nawet w Niemczech i Francji, gdzie kupujÄ…cy ziemiÄ™, poza licznymi wymogami formalnymi, zobowiÄ…zuje siÄ™ do uprawy ziemi przez minimum 15 lat – z zastrzeżeniem, że w tym czasie nie może jej ani sprzedać, ani wydzierżawić. Dodatkowo w Niemczech przepisy zakazu handlu ziemiÄ… (czyli spekulacji) sÄ… w regulowane dodatkowo przez przepisy administracyjne. Wskazane rozwiÄ…zania nie naruszajÄ… prawa Unii Europejskiej i nie wymagajÄ… oddzielnych zapisów w konstytucji oraz tak samo dotyczÄ… obcokrajowców i obywateli
Litewskie ograniczenia
Na Litwie odbyÅ‚o siÄ™ w br referendum w sprawie zakazu sprzedaży ziemi cudzoziemcom. WiÄ™kszość byÅ‚a za zakazem, ale w gÅ‚osowaniu – ze wzglÄ™du na niefortunny termin (zaraz po wyborach prezydenckich) wzięło udziaÅ‚ mniej niż 50 proc. uprawnionych. Mimo to wprowadzono ograniczenia.
1 maja br., na Litwie weszÅ‚a w życie nowa ustawa, chroniÄ…ca przed nadużyciami przy nabyciu gruntów rolnych. Tego dnia koÅ„czyÅ‚ siÄ™ dziesiÄ™cioletni okres przejÅ›ciowy, przewidziany w umowie przystÄ…pienia Litwy do Unii Europejskiej, podczas którego obcokrajowcy nie mogli swobodnie nabywać ziemi na Litwie.
Zgodnie z nowymi przepisami, od 1 maja ziemiÄ™ na Litwie mogÄ… kupować zarówno obcokrajowcy, jak i spóÅ‚ki – wszystkich bÄ™dÄ… obowiÄ…zywaÅ‚y jednakowe zasady. KupujÄ…cy bÄ™dzie mógÅ‚ nabyć ziemiÄ™ niekoniecznie w swoim miejscu zamieszkania. Nabycie gruntów bÄ™dzie jednak zwiÄ…zane z zobowiÄ…zaniem do prowadzenia produkcji rolnej, a kupionÄ… ziemiÄ™ trzeba bÄ™dzie uprawiać co najmniej przez 5 lat i tylko po takim czasie bÄ™dzie można jÄ… sprzedać.
Chętni do nabycia ziemi muszą posiadać trzyletnie doświadczenie w zakresie rolnictwa lub wykształcenie związane z rolnictwem. Osoby, chcące nabyć ponad 10 ha ziemi, będą musiały otrzymać pozwolenie z Narodowej Służby Ziemskiej (Nacionalinė žemės tarnyba). Można nabyć nie więcej niż 500 ha ziemi. Więcej mogą kupować jedynie hodowcy bydła, a ilość nabywanej ziemi będzie zależała od ilości hodowanego inwentarza.
RzÄ…d Litwy zgodziÅ‚ siÄ™ tylko na propozycjÄ™, aby bez ograniczeÅ„ można byÅ‚oby kupić tylko 5 hektarów ziemi.
Nowa ustawa jest kolejnÄ… próbÄ… ograniczenia spekulacji gruntami rolnymi. Już w lipcu 2013 roku litewski parlament ograniczyÅ‚ prawa do nabycia i posiadania ziemi rolnej. Od 1 stycznia 2014 r. potencjalny kupiec ziemi rolnej musi wypeÅ‚nić specjalnÄ… deklaracjÄ™, potwierdzajÄ…cÄ…, że powierzchnia posiadanej ziemi nie przekroczy wymaganej maksymalnej powierzchni 500 ha. Musi też ujawnić pochodzenie pieniÄ™dzy, za które bÄ™dzie kupowana ziemia.
Jak poinformowaÅ‚a litewskie media rzeczniczka prasowa Ministerstwa Rolnictwa, RamunÄ— VisockytÄ—, zakaz nabywania poÅ‚aci ziemi o przeznaczeniu rolnym o powierzchni ponad 500 ha obowiÄ…zywaÅ‚ także przed 1 stycznia 2014 roku, ale dotychczas „nikt nie zabraniaÅ‚ tej samej osobie, poprzez inne osoby prawne, nabywać dodatkowo kolejne 500 ha. W ten sposób w jednych rÄ™kach skupiaÅ‚y siÄ™ obszary ziemi wiÄ™ksze, aniżeli zezwalaÅ‚a na to ustawowo regulacja prawna. Problem polega na tym, że w takim skupywaniu ziemi może być wykorzystany kapitaÅ‚ zagraniczny, co oznacza, że w istocie ziemiÄ™ kupujÄ… obcokrajowcy. Poza tym możliwe, że przez osoby powiÄ…zane ziemia staje siÄ™ przedmiotem spekulowania, a nie kupuje siÄ™ jej po to, by pracować na roli”.
Od stycznia 2014 roku wprowadzono zatem pojÄ™cie „osób powiÄ…zanych”. Jak tÅ‚umaczy RamunÄ— VisockytÄ—, podpisujÄ…c deklaracjÄ™ kupna ziemi o przeznaczeniu rolnym kupiec potwierdza, że „powierzchnia ziemi o przeznaczeniu rolnym jego i z nim powiÄ…zanych osób nie przekroczy maksymalnej dopuszczalnej wielkoÅ›ci 500 ha”. Ten zapis ma posÅ‚użyć jako bezpiecznik przeciwko nadużyciom przy kupnie ziemi przez podstawione osoby.
Jan Wyganowski