Wyniki badań naukowców dowodzą, że geny tylko w 20 proc. wpływają na organizm i jego rozwój. Pozostała część to oddziaływanie otoczenia, szczególnie diety i środowiska zewnętrznego. Epigenetyka to nauka badająca związek między czynnikami dietetycznymi i środowiskowymi a ich wpływem na ekspresję lub wyciszenie genów. Podkreśla, że szczególną rolę w kształtowaniu cech dziecka odgrywa cholina.
Moment od poczęcia aż do ukończenia drugiego roku życia jest najważniejszy w procesie kształtowania się zdrowia i przyszłego rozwoju - tempo zmian, które w tym czasie zachodzą w ludzkim organizmie, jest nieporównywalne z żadnymi innymi procesami, które zdarzą się w ciągu dalszego życia. Kształtują się wówczas wszystkie mechanizmy odpowiedzialne za zdrowie, odporność i rozwój psychiczny, które mogą istotnie wpłynąć na określone cechy dziecka oraz na to, jakie cechy przekaże następnym pokoleniom. Jakie składniki mogą determinować przebieg ciąży i przyszłe zdrowie dziecka? Są to składniki odżywcze o wyjątkowym potencjale epigenetycznym − DHA, selen, witaminy z grupy B, kwas foliowy oraz cholina – niedoceniany element diety, który odgrywa ogromną rolę w kształtowaniu cech dziecka.
Fenomen choliny
Cholina jest organicznym związkiem chemicznym, który buduje błony komórkowe i wspiera znacząco rozwój układu nerwowego (jest prekursorem acetylocholiny, cennego dla mózgu neuroprzekaźnika), a także dostarcza grup metylowych, które są niezbędne do zwiększania lub zmniejszania ekspresji genu. W skrócie - jeśli przyłączy się do danego genu, powoduje jego „wyłączenie”, jednocześnie wzmacniając siłę genów, do których się nie przyłączyły. To ona więc, m.in. decyduje o tym jakie cechy rozwijającego się organizmu będą najsilniej rozwinięte. Cholina pełni istotną funkcję w okresie płodowym, dlatego zapotrzebowanie na ten składnik jest szczególnie wysokie w czasie ciąży
Jakie mogą być konsekwencje niedoboru choliny w diecie?
- Brak choliny wpływa niekorzystnie na rozwój płodu, funkcje wątroby matki oraz łożysko.
- U kobiet, które spożywały niewielkie ilości choliny podczas ciąży, aż 4-krotnie wzrosło ryzyko urodzenia dziecka z wadą cewy nerwowej w porównaniu do kobiet spożywających znacznie większe ilości tego składnika.
- Niewystarczająca ilość choliny podczas ciąży może wpływać negatywnie na rozwój struktury mózgu, szczególnie tych ośrodków, które mają wpływ m.in. na pamięć i orientację przestrzenną.
- Cholina − jako prekursor acetylocholiny − usprawnia przewodzenie impulsów nerwowych
w mózgu dziecka. Nieodpowiedni poziom choliny skutkuje zatem osłabieniem jej funkcji jako neuroprzekaźnika i słabszą pamięcią wzrokową u dzieci. - Niedobór choliny zwiększa ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego.
- Niski poziom choliny przekłada się na wyższe stężenie hormonu stresu we krwi pępowinowej po urodzeniu i wyższe ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych wywoływanych przez stres – np. cukrzyca typu II, nadciśnienie, otyłość.
Misja specjalna – odpowiednie proporcje
Dawki substancji o udowodnionym korzystnym wpływie na prawidłowy przebieg ciąży oraz rozwój dziecka w przyszłości, są tak wysokie, że przyjmowanie ich wyłącznie podczas codziennych posiłków może okazać się nie lada wyzwaniem. Przykładowo, aby pokryć rekomendowane przez specjalistów dzienne zapotrzebowanie na cholinę, przyszła mama musiałaby każdego dnia zjadać około 4 jajek, aby dostarczać 450 mg choliny.
Podczas laktacji zadbanie o odpowiednią dietę staje się jeszcze bardziej skomplikowane, ponieważ zapotrzebowanie na składniki odżywcze wzrasta. Codzienna dawka musi zaspokoić nie tylko potrzeby karmiącej mamy, lecz także jej dziecka, dla którego mleko matki jest najlepszym źródłem składników odżywczych, potrzebnych do rozwoju i wzrostu. Jeśli w diecie matki brakuje niektórych składników, jej organizm pobierze go z zasobów w nim już zgromadzonych. Są też takie składniki, np. DHA czy cholina, których obecność w mleku w całości zależy od dostarczanych organizmowi pokarmów.
Ułatwieniem dla przyszłych mam są specjalne preparaty dla kobiet w ciąży i karmiących matek, zawierające właściwe dawki choliny i innych ważnych substancji odżywczych. Są one dostępne bez recepty, jednak przed ich zakupem i zażywaniem warto skonsultować się ze specjalistą i sprawdzić rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, aby wiedzieć jakie dawki poszczególnych składników odżywczych są zalecane i czy dany preparat je zawiera.
