22 września br., na wzgórzach zamkowych w północno-wschodniej Polsce oraz na Litwie, Łotwie, Estonii zapłoną ogniska. To z okazji Dnia Jedności Bałtów.
Na Suwalszczyźnie i Sejneńszczyźne program przedstawia się następująco:
Ośrodek Wypoczynkowo Rehabilitacyjny Maniówka w Nowej Wsi :12.00 – 15.00.
„Chcesz odkryć w sobie Jaćwinga? Przybądź do Nowej Wsi w niedzielę - 22. września! O godz. 12.00 w maniówkowej przestrzeni rozpoczną się Warsztaty Prezentacji i Inspiracji poświęcone tematyce jaćwieskiej.Za sprawą dawnych rzemiosł przeniesiemy się w czasie próbując swoich sił w pradziejowym garncarstwie, tkactwie, obróbce drewna, strzelaniu z łuku, przyrządzania strawy i innych dziedzinach życia z zamierzchłych czasów. W osadzie prusko-jaćwieskiej w Oszkiniach k.Puńska, dołączymy do obchodów Dnia Jedności Bałtów. Chętni będą mogli uczestniczyć w pogańskich rytuałach. Uroczystość zakończy się zapaleniem ogni na jaćwieskich wzgórzach. Grupa „suwalska” po raz pierwszy przewiezie ogień na grodzisko jaćwieskie w Osinkach, k. Suwałk Udział we wszelkich aktywnościach jest bezpłatny i mile widziany- głosi maniókowskie zaproszenie.
Osada jaćwiesko - pruska w Oszkiniach, w gminie Puńsk:
16.30 – rozpoczęcie imprezy, zapoznanie się z osadą
17.00 –Uroczyste podniesienie flag Prusko - Jaćwieskiej, Litewskiej, Łotewskiej
17.30– Obrzędy Ognia, zapalenie świętego ognia w świętym miejscu na terenie ( tu ogień zapalano już przed 7000 laty)
18.00 – Uczestnicy, podzieleni na grupy, wyjeżdżają ze świętym ogniem na okoliczne grodziska jaćwieskie, by tam zapalić ogniska i wziąć udział w prusko –jaćwieskich obrzędach ( Radomina- Litwa; Klejwy, Osinki, Szurpiły, Jegliniec, wzgórze Jedności Bałtów w Puńsku.
19 – 20 – Uroczystości zapalenia ognisk i imprezy towarzyszące na grodziskach jaćwieskich .
W tym roku imprezę współorganizują : Współnota Jaćwiesko - Pruska w Polsce, z siedzibą w Puńsku, Stowarzyszenie „Sūduva z Puńska, Wspólnota Radominy, suwalska organizacja Pirzdaustra“,(Przedświt Jaćwieży - Forum propagacji wszystkiego co Jaćwieskie, Pruskie, Bałtyjskie ), mieszkańcy wsi Osinki, litewska szkoła „Žiburis” w Sejnach.
Trochę historii
Z inicjatywą Ustanowienia Dnia Jedności Bałtów wyszli w 2000 roku Łotysze, w wyniku czego najpierw, w 2000 roku, prezydenci Litwy i Łotwy dzień 22 września ustanowili Dniem Jedności Bałtów, a w 2002 roku parlamenty obu krajów przyjęły stosowną uchwałę, by pomysłowi nadać dużą rangę. Na Łotwie ten dzień jest świętem państwowym a na Litwie - Dniem Pamięci. W Polsce, w czerwcu 2013 roku, też potwierdzono tę rezolucję.
W jedności siła
Przed 777 laty, 22 września, połączone siły plemion Bałtów pokonały bowiem oręż krzyżacki. Był to rok 1236, gdy pod Szawlami ( wówczas miejsce to zwano Saulės žemė – czyli ziemia Słońca) rozegrała się wielka bitwa. Miało to wielkie znaczenie dla dalszych dziejów plemion bałtyckich. W tym roku mija też 753 lat od drugiej wielkiej bitwy na terenie dzisiejszej Łotwy, nazywanej bitwa Durbes. 13 lipca 1260 r. nad jeziorem Durbe drużyny plemion bałtyckich, dowodzone przez litewskiego króla Mendoga rozbiły zjednoczone wojska Krzyżaków, Kawalerów Mieczowych i krzyżowców z Europy Zachodniej. Następna wielka rocznica, to bitwa pod Grunwaldem. We wszystkich bitwach niewątpliwie swój udział miały wszystkie plemiona Bałtów, udowadniając, że w jedności siła. Warto podkreślić przy tej okazji, że plemiona bałtyckie walczyły z orężem krzyżackim aż 200 lat. Później i Bałtów, i Słowian bił już każdy, kto miał tylko na to ochotę.
Rok 7613
W tym roku, zgodnie z kalendarzem Bałtów, mamy rok 7613! Zatem przez wiele, wiele wieków byli panami ziem, zamieszkałych obecnie m.in. przez Litwinów, Łotyszy, Estończyków Polaków. Bałtowie Zachodni żyli na dużym obszarze Wschodniej Europy. Ich ślady można odnaleźć nie tylko na dzisiejszych terenach Litwy, Łotwy, ale i Białorusi, Ukrainy, Polski ( nawet na Pomorzu), Rosji. Byli waleczni, szlachetni. Pruskie korzenie miał m.in. bohater naszego hymnu narodowego, Henryk Dąbrowski. Jednym z tych plemion byli Jaćwingowie, inaczej zwani także Jaćwięgami, to zaliczany do plemion pruskich wymarły lud bałtyjski, który zamieszkiwał tak zwaną Jaćwież (Sudowię), czyli obszar położony między Biebrzą na południu, Niemnem na wschodzie i północy, od zachodu ograniczony Wielkimi Jeziorami Mazurskimi. Przybyli tam w ok. VI wieku p.n.e. wraz z innymi plemionami znad Dniepru, Prypeci i Protawy. Sami o sobie mówili Sudowie. Litwini znali ich jako Dajnawowie, a Rusini jako Jatwiagi.
Wiara jaćwieska była typowo politeistyczna. Czczono ciała niebieskie: słońce i księżyc oraz żywioły: ogień, ziemię, wodę i powietrze. Wierzono również w demony i bóstwa, a także wierzono w życie pozagrobowe, dlatego też wyposażano zmarłych w przedmioty codziennego użytku. Jaćwingowie nie budowali świątyń, gromadzili się przy świętych drzewach i składali ofiary ze zwierząt a czasem nawet i z ludzi. Węże i kozły uważano za zwierzęta święte. Czynności kultowe w obrzędach religijnych Jaćwingów spełniał Wajdelota - niższy kapłan, często także śpiewak wędrowny, guślarz, wróżbita. Wajdelota występował także w kulturze Prusów, a w pogańskiej Litwie pełnił funkcję wieszcza.
Święty ogień
Od kilku lat utarł się także na Suwalszczyźnie i Sejneńszczyźnie, zwyczaj palenia 22 września ognisk na górach zamkowych, przypominania wydarzeń historycznych, śpiewania pieśni wojennych i patriotycznych. W 2009 roku święty ogień został po raz pierwszy zaniesiony na jaćwieskie grodziska w Klejwach, Jeglińcu, Szurpiłach na Suwalszczyźnie oraz do litewskiego Rudaminas, k. polsko - litewskiej granicy. Na górze zamkowej w Klejwach (gmina Sejny), Stowarzyszenie Litewskiej Kultury Etnicznej w Polsce organizowało co roku święto w duchu jedności i tradycji Bałtów. Na wzgórzu zamkowym płonie ogień, a Bogini Zemana, sypiąc ziarenka zboża, życzy wszystkim gospodarzom tej ziemi dobrych urodzajów i miłości do ziemi przodków, są występy artystyczny, przedstawienia historyczne.
- Nie mamy obecnie narodu Jaćwingów, który jako pierwszy objął we władanie te ziemie, ale na ich ziemiach mieszkają Litwini, bardzo blisko spokrewnieni z Jaćwingami i należący do tej samej grupy językowej. W imię pamięci naszych przodków, na górze zamkowej w Klejwach (gmina Sejny), gdzie było grodzisko Jaćwieskie, organizujemy zatem święto w duchu jedności i tradycji Bałtów - tłumaczy przewodnicząca Stowarzyszenia Litewskiej Kultury Etnicznej w Polsce, Aldona Wojciechowska.
Wspólnota Jaćwiesko - Pruska
Kierowana przez pana Piotra Łukaszewicza z Puńska Wspólnota Jaćwiesko - Pruska jest pierwszą w Polsce. Mogą do niej należeć obywatele Unii Europejskiej, a członkami honorowymi mogą zostać obywatele państw trzecich, szczególnie Białorusi, Ukrainy, Rosji. Głównym celem stowarzyszenia jest pielęgnowanie kultury, tradycji prusko - jaćwieskiej.
Będąc w tej osadzie, można rzeczywiście poczuć ducha dawno minionych lat, posłuchać legend, wziąć udział w jakiś pradawnych obrzędach, poznać historię pojaćwieskich ziem, no i czasami spotkać pierwszego i jedynego króla litewskiego, Mendoga. Zjednoczył on w XIII wieku Litwinów, zajął nawet ziemie ruskie, z Nowogródkiem łącznie. Panował, jako król, 10 lat. W 1263 roku on i jego dwaj synowie zostali zabici przez jego przeciwników, a Litwa znów na wiele lat stała się pogańska, targana najazdami, aż w 1410 roku, gdy Jagiełło – litewski książę - wczesnej obrany królem król Polski i Litwy, wraz ze swym stryjecznym bratem Witoldem, pobili Krzyżaków i całe rycerstwo ówczesnej Europy pod Grunwaldem.
JAN WYGANOWSKI
