Jak groźna jest wścieklizna

Wścieklizna to jedna z najstarszych i najbardziej niebezpiecznych chorób odzwierzęcych, na którą nie ma skutecznego lekarstwa: Człowiek umiera w ciągu tygodnia od wystąpienia objawów chorobowych. Jedynym ratunkiem, jeżeli występuje podejrzenie zarażenia wirusem, jest natychmiastowe podanie surowicy, a następnie wykonanie serii szczepień.

- Chorobę wywołuje RNA-wirus, który jest przykładem wirusa neurotropowego, tzn. szerzącego się i namnażającego w układzie nerwowym. Rezerwuarem zarazka są zwierzęta dzikie wolno żyjące głównie: lisy, wiewiórki, jeże, nietoperze, sarny lub udomowione, przypadkowo zarażone wścieklizną (np. krowy, psy, koty). Warto dodać, że drobne gryzonie nie odgrywają roli w przenoszeniu wścieklizny na człowieka i w związku z tym pokąsanie przez mysz, szczura, czy chomika nie stanowi wskazań do szczepień przeciw wściekliźnie – tłumaczy lek. med. Mariola Malicka – internista z Centrum Medycznego Damiana

Jak dochodzi do zakażenia?

Wirus wścieklizny jest obecny w ślinie zakażonych zwierząt, dlatego do zakażenia może dojść nie tylko podczas pogryzienia, ale również niewinnego polizania uszkodzonego fragmentu skóry ze świeżą raną, zadrapaniem czy otarciem naskórka. Równie łatwo zarazić siępoprzez zanieczyszczenie spojówek przez ślinę zakażonego zwierzęcia. Przypadek brazylijskich grotołazów pokazał, że również wdychanie oparów z odchodów zakażonych nietoperzy, może prowadzić do choroby. Po zakażeniu, wirus rozpoczyna okres wylęgania, trwający od 20 do 90 dni. Jest to bardzo ważny okres, do pojawienia się objawów - chorobę można zatrzymać za pomocą podania szczepionki.

Ludwik Pasteur, wynalazca szczepionki przeciw wściekliźnie, porównał ten proces do wyścigu: "Po drodze do miasta zwanego Mózg jedzie wóz z infekcją wścieklizny. Jeśli dojedzie, człowiek umrze. Można tylko posłać za wozem z infekcją jakiś szybszy wóz ratunkowy, który wyprzedzi tamten i zatrzyma się w poprzek drogi". Tym wozem ratunkowym oczywiście jest szczepionka przeciw wściekliźnie, którą należy podać w odpowiednim czasie. Najlepiej natychmiast po ukąszeniu, przed pojawieniem się pierwszych objawów. W pierwszym etapie do złudzenia przypominają one grypę: zakażeniu towarzyszy gorączka, potliwość, uczucie przemęczenia, różni je jedynie zaburzenie czucia w miejscu ukąszenia (ból i przeczulica tkanek, a także uczucie mrowienia, pieczenia lub drętwienia).

- Wraz z rozwojem choroby pacjent czuje się coraz gorzej, , występuje pobudzenie psychoruchowe, omamy wzrokowe i słuchowe, ogromna wrażliwość na dźwięk i światło, przeczulica skóry, wzrasta temperatura ciała, pojawia się łzawienie i ślinotok. Wreszcie występuje najbardziej charakterystyczna cecha wścieklizny – wodowstręt. Związany z bardzo bolesnymi skurczami mięśni jamy ustnej, gardła i krtani. Występują one początkowo tylko przy piciu, następnie na sam widok wody. Mogą również wystąpić skurcze mięśni oddechowych, drżenia i drgawki. Oddech staje się męczący, pojawia się sinica twarzy. Większość ludzi umiera już w okresie pobudzenia, z reguły w czasie napadu drgawek. U niektórych osób po okresie pobudzenia występuje okres porażeń wiotkich i śpiączka– wyjśnia lek. med. Mariola Malicka

W ciągu tygodnia od wystąpienia objawów pacjent umiera.

Lepiej zapobiegać niż leczyć

Co można zrobić, żeby zmniejszyć prawdopodobieństwo zarażenia chorobą? Najlepiej unikać kontaktu ze zwierzętami, które nie są pod opieką i kontrolą weterynaryjną. Tym bardziej, że niektóre zakażone zwierzęta zachowują się bardzo przyjaźnie, spokojnie i odważnie podchodzą do ludzi. W przypadku nawet niewinnie wyglądającego kontaktu ze śliną dzikich zwierząt, warto udać się na konsultację do lekarza. Warto zachować odpowiednie środki ostrożności, a najlepiej w ogóle nie dotykać rannych i martwych zwierząt, szczególnie nietoperzy. W przypadku pogryzienia bądź pokąsania przez zwierzęta domowe, należy sprawdzić datę ostatniego szczepienia przeciw wściekliźnie. Jeśli zwierzę było systematycznie szczepione to lekarz najprawdopodobniej nie poda szczepień.

Gdy mogło dojść do zakażenia?

Powstałe (po pokąsaniu przez podejrzane o chorobę zwierzę) rany lub nawet najmniejsze otarcia naskórka należy zmywać przez 10–15 minut gorącą wodą z mydłem lub innym detergentem, można w tym celu zastosować środki antyseptyczne. Nie należy hamować krwawienia z rany, chyba że doszło do uszkodzenia dużego naczynia tętniczego przez co krwotok jest bardzo intensywny. Na koniec ranę należy zabezpieczyć jałowym opatrunkiem i natychmiast udać się do lekarza, który zadecyduje o dalszym postępowaniu.- zaleca doktor Malicka

Kto jest szczególnie narażony?

Profilaktyczne szczepienia przeciwko wściekliźnie powinno się zastosować u osób narażonych na zakażenie wirusem, poprzez:

wykonywany zawód, np. weterynarze, leśnicy, myśliwi, hodowcy bydła, pracownicy ZOO
podróże - szczególnie osoby podróżujące w obszary częstego występowania wścieklizny np. do Południowej Azji (Indii) czy Afryki
hobby, np. turystyczna eksploracja jaskiń

Schemat szczepień przed-ekspozycyjnych

Podstawowy schemat szczepień składa się z 3 dawek szczepionki przeciwko wściekliźnie podawanej w 0., 7. i 28. albo 21. dniu. Jeżeli osoba szczepiona zostanie narażona na wściekliznę, to ryzyko zachorowania jest bardzo małe. Ze względu na śmiertelny charakter wścieklizny mimo wszystko otrzyma, ale jedynie dwie dawki przypominające szczepionki. Uniknie natomiast kolejnych 3 dawek szczepionki oraz podania kosztownej i trudno dostępnej surowicy.

Szczepienia. Zaszczep się wiedzą

Więcej informacji na temat szczepień i chorób zakaźnych wywoływanych przez groźne wirusy i bakterie znajduje się na stronach: www.zaszczepsiewiedza.pl, www.szczepienia.pzh.gov.pl, www.szczepienia.gis.gov.pl.