Puńsk. 25 lat GIMTINĖ

Działający przy Stowarzyszeniu Litewskiej Kultury Etnicznej w Polsce z siedzibą w Puńsku zespół folklorystyczny GIMTINĖ obchodzi jubileusz 25-lecia działalności. Z tej okazji, w niedzielę, 13 lipca br, o godz. 14.00, w muzeum bytowym w Puńsku odbędzie się piękny koncert.

Zaprezentuje się nie tylko GIMTINĖ, ale i młodzieżowa kapela ŠALCINUKAS oraz śpiewacy ludowych pieśni litewskich - sutartines z zespołu SAULALĖS. Wspólnie zaprezentują program artystyczny, z którym brali udział w Święcie Pieśni 2014.
Sutartines, to jeden z najstarszych sposobów wykonywania pieśni. Ich nazwa pochodzi od rdzenia "sutarti" - "tworzyć harmonię". Specjaliści twierdzą, że sutartines, to rodzaj pogańskiej muzyki religijnej. Jej korzenie sięgają pogańskiej Europy sprzed tysięcy lat. Głównym propagatorem sutartines i szerzej, religii Bałtów, jest obecnie litewska grupa Kulgrinda, której założycielami są Inija i Jonas Trinkunasowie - twórcy związku wyznaniowego Romuva. Pieśni polifoniczne - sutartines - zostały wciągnięte w 2010 roku na listę Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa UNESCO

Zespół GIMTINĖ założyła w 1988r nauczycielka Aldona Wojciechowska, przewodnicząca Stowarzyszenia Litewskiej Kultury Etnicznej w Puńsku. Pielęgnuje on tradycje litewskiego folkloru, ma na swoim koncie wiele programów teatralnych, związanych z obrzędami rodzinnymi i tradycjami wiejskich prac polowych, śpiewa pieśni swego regionu. Można go zobaczyć co roku m.in. podczas Święta Chleba, Mleka i Miodu, czy Święcie Rosy, czyli litewskich obrzędach Nocy Świętojańskiej w Centrum Rozrywki i Rekreacji ŠILAINĖ nad jeziorem Sejwy, k. Puńska i wielu innych imprezach w kraju i za granicą. Co ważne, uczestnikami zespołu są nie tylko osoby w kwiecie wieku, ale i młodzież, bo Stowarzyszenie dociera i do szkół.
Wielkim sukcesem zespołu Gimtine z Puńska, okazał się program artystyczny, ukazujący tradycje żniwne w rodzinnym gnieździe Miłoszów Krasnogrudzie pt. „Zakończenie żniw na dworze w Krasnogrudzie”. Program został przygotowany w 2009 roku z okazji Dnia Folkloru Święta Pieśni w Wilnie, a w 2010 „Gimtine” przebojem przechodził przez różne eliminacje, by dotrzeć do ogólnopolskiego finału w Tarnobrzegu i zdobyć tam jedną z głównych nagród.
Twórcy spektaklu zadbali o odpowiednią oprawę sceniczną, rekwizyty gospodarskie i dworskie. Dużo wysiłku włożono przy rekonstrukcji odpowiedniego stroju tak dla kosiarzy, podbieraczek, dzieci, jak i służby dworskiej. Zakupiono specjalne obuwie i tak, jak kiedyś było w zwyczaju, przygotowano onuce na nogi. Niektórzy kosiarze - artyści jeszcze pamiętali koszenie ręczne, dlatego z klepaniem i ostrzeniem kos nie było trudności. Program został oparty na własnym scenariuszu, na podstawie źródeł etnograficznych, zebranych w powiecie sejneńskim. Nieprzypadkowo akcja toczy się na dworze w Krasnogrudzie, gdyż wykorzystane zostały pieśni i opowieści pochodzące od wielkiego śpiewaka ludowego z graniczącej z Krasnogrudą wsi Żegary - Jana Jakubauskasa. On sam uczestniczył jeszcze w pracach żniwnych na polach dworskich Krasnogrudy. Śpiewał pieśni żniwne w języku polskim i litewskim. Opowiadał również, jak kobiety prześcigały się, której wypadnie zaszczyt wręczenia wieńca dożynkowego dziedzicowi. Za tak ciężką pracę robotnicy byli przyjmowani na dworze, a stół przygotowywano tak, jak przystawało na zamożnego gospodarza.

Stowarzyszenie

Samo Stowarzyszenie zostało utworzone w 1997 roku i jest organizacją pożytku publicznego, która zajmuje się kultywowaniem litewskiej kultury tradycyjnej jak również kultury pogranicza polsko-litewskiego. Działalność Stowarzyszenia obejmuje różne dziedziny życia kulturalnego.
Najważniejsze z nich to:

Muzeum „Stara Plebania“
Działa od 1996 r. Znajdują się w nim przedmioty związane z obróbką lnu i wełny, tkaniny tradycyjne, eksponaty gospodarstwa domowego i inne. Organizowane są wystawy twórców ludowych. Działa galeria rękodzieła ludowego.

Zespoły folklorystyczne:

Gimtinė - działa od 1988 roku. Zespół w swoim programie ma opracowane obrzędy: „Chodzenie po Allelui”, „Zakończenie żniw na dworze w Krasnogrudzie”, obrzędy weselne. Śpiewa pieśni swojego regionu. Kierownicy: Angėle Bapkauskienė oraz Aldona Wojciechowska.
Alna - młodzieżowy zespół folklorystyczny utworzony w 1996 r. W jego repertuarze znajdują się „Pieśni i tańce pogranicza polsko-litewskiego”. W skład kapeli wchodzą: skrzypce, harmonia, basetla, bębenek, birbynė. Kierownik artystyczny: Witold Boćwiński.
Šalcinukas - dziecięcy folklorystyczny zespół taneczny (około 30 osób). Tańcom przygrywa dziecięca kapela: harmonia, bębenek, birbynė, lumzdelis. Kierownik zespołu: Edyta Balkiewicz.

Święta kalendarzowe:

Zapusty, Otwarcie sezonu turystycznego, Święto Rosy, Na Anny, Święto Chleba, Mleka i Miodu, Zielna, Zamknięcie sezonu turystycznego, Dzień Bałtów.

Międzynarodowy Konkurs Wielkanocny - obejmuje plastykę obrzędową.

Międzynarodowy Festiwal folklorystyczny „Zielna“ – każdego roku 15 sierpnia w Puńsku.

Twórczość ludowa - Stowarzyszenie współpracuje z twórcami ludowymi Suwalszczyzny i Litwy. Dla uczniów okolicznych szkół organizowane są warsztaty rękodzielnicze (krajki, plecionki, pająki, ceramika i inne). Od wielu lat Stowarzyszenie zajmuje się organizowaniem jarmarku folklorystycznego podczas święta Zielnej w Puńsku. Organizowane są wystawy twórczości ludowej w pomieszczeniach Muzeum „Stara Plebania” i w innych miejscach.

Jan Wyganowski
Na fot. Zespół Gimtine w programie artystycznym, ukazujący tradycje żniwne