Litewski Sejm we wtorek, 18 stycznia uchwalił ustawę, która określa nowe podstawowe zasady wpisywania imienia i nazwiska w dokumentach tożsamości, aktach stanu cywilnego i innych dokumentach urzędowych wydawanych osobie.
Ustawa stanowi, że imiona i nazwiska pisane są literami litewskimi, ale przewiduje również wyjątki, gdy imiona i nazwiska mogą być pisane alfabetem łacińskim.
Imię i nazwisko obywatela Republiki Litewskiej może być pisane literami alfabetu łacińskiego (bez znaków diakrytycznych) w dokumentach osobistych, jeżeli:
- on lub jedno z jego rodziców, dziadków, pradziadków lub innych bezpośrednich zstępnych posiadało lub posiada obywatelstwo innego państwa, a jego imię i/lub nazwisko wpisuje się tymi znakami u źródła dokumentu;
- nabył swoje imię i/lub nazwisko w obcym państwie, w którym zamieszkuje lub zamieszkiwał, a jego imię i/lub nazwisko wpisuje się tymi znakami u źródła dokumentu;
- wybiera nazwisko małżonka, którego nazwisko zapisane jest czcionkami nielitewskimi w źródle dokumentu;
- imię i nazwisko jego rodziców lub jednego z rodziców należy wpisać w źródle dokumentu czcionkami nielitewskimi.
Z tego wyjątku będą mogli skorzystać również obywatele Republiki Litewskiej niebędący obywatelami litewskimi oraz ich dzieci, których imiona i nazwiska mogą być zapisane w dokumentach osobistych alfabetem łacińskim (bez znaków diakrytycznych).
Parlament uchwalił ustawę 82 głosami za, 37 przeciw i 3 wstrzymujących się.
Ustawa wejdzie w życie 1 maja, jeśli zostanie podpisana przez prezydenta Gitana Nausedę. Przed ponad rokiem prezydent oświadczył, że jest za rozwiązaniem tej kwestii.
- Widzę chęć rozwiązania tych problemów. Mamy również ministra polskiego pochodzenia. Jestem przekonany, że znajdziemy porozumienie w tych kwestiach - mówił w grudniu 2020 r. Gitanas Nausėda.
Prawo stanowi, że imię i nazwisko obywatela Litwy może być wpisane w dokumentach osobistych literami alfabetu łacińskiego bez znaków diakrytycznych, jeżeli wybierze on nielitewskie nazwisko małżonka. Oznacza to, że prawo pozwoli na wpisywanie liter x, w i q w paszportach litewskich. Taka pisownia byłaby możliwa nawet gdyby w źródle dokumentu wpisano nazwisko jego rodziców lub jednego z rodziców czcionkami nielitewskimi, a także gdyby on sam, rodzice, dziadkowie, przodkowie mieli lub posiadali obywatelstwo innego państwa a imię i nazwisko wpisano znakami nielitewskimi.
Inną opcją byłoby zezwolenie na oryginalną pisownię nazwisk w dokumentach, jeśli nabył swoje nazwisko w obcym państwie, w którym zamieszkuje i są one zapisane tymi znakami u źródła dokumentu.
- Obywatele Litwy – rodziny mieszane, ich dzieci, a także osoby narodowości nielitewskiej – będą mogli wpisać swoje imię i nazwisko w oryginalnej formie alfabetem łacińskim. Szacunek dla obywateli jest warunkiem koniecznym demokratycznego i szanującego praworządność. Szacunek dla narodowości, kultury i osobistego imienia człowieka jest niezbędnym fundamentem, który rozwija miłość do ojczyzny i państwa - powiedziała minister sprawiedliwości Evelina Dobrovolska.
Przedstawiciele Litewskiej Polskiej Akcji Wyborczej - Związku Chrześcijańskich Rodzin w Sejmie zaproponowali, aby nazwiska w dokumentach były pisane alfabetem łacińskim ze znakami diakrytycznymi, ale propozycja ta nie zyskała niezbędnego poparcia.
Zatem ustawa zakłada uprawomocnienie w urzędowych dokumentach wyłącznie liter W, X, Q, nie obejmuje on żadnych znaków diakrytycznych aktualnych dla Polaków na Litwie: ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś, ź, ż.
Ustawodawcy co do zasady opowiadają się za wprowadzeniem znaków diakrytycznych, ale zwracają uwagę, że jest to kwestia do dalszej dyskusji, ponieważ zmiany wymagałyby harmonizacji systemów informatycznych z dodatkowymi środkami budżetowymi.
Komentując we wtorek propozycję dopuszczenia znaków diakrytycznych, premier Ingrida Šimonytė powiedziała, że jej wdrożenie w terminie przewidzianym w projekcie ustawy byłoby po prostu niemożliwe, gdyż potrzebne są pewne przygotowania techniczne.:- Ale debata się nie skończy, bo będzie więcej orzeczeń sądowych o znakach diakrytycznych i będzie decyzja rządu, by zatwierdzić, na podstawie precedensów sądowych - powiedziała dziennikarzom premier.
Do tej pory cudzoziemcy i ich małżonkowie, którzy chcieli mieć oryginalne nazwiska w paszportach i dowodach osobistych, zawsze musieli bronić tego stanowiska w sądach, które do tej pory orzekały na ich korzyść. Według Ministerstwa Sprawiedliwości w latach 2019–2021 wydano 149 orzeczeń sądowych, które zobowiązywały urzędy stanu cywilnego do umieszczania w aktach stanu cywilnego nazwisk osób z literą „q”, „x” lub „w”. Nie było orzeczeń sądowych odmawiających nadania nazwisk z w/w. literami łacińskimi. Według Ministerstwa są to zazwyczaj przypadki, gdy jeden z rodziców małżonka lub dzieci jest cudzoziemcem z nielitewskimi literami w nazwisku, a małżeństwo z cudzoziemcem lub ojcostwo jest przyczyną nabycia nazwisk z nielitewskimi literami, tj. takie same nazwiska jak współmałżonek lub jedno z rodziców.
Polacy litewscy od dawna szukali możliwości wpisania swoich nazwisk oryginalnymi literami, a kwestia ta była stale podnoszona podczas dwustronnych spotkań między litewskimi i polskimi politykami
Spór o oryginalną pisownię nazwisk od lat jest pewną rysą na relacjach polsko-litewskich. Możliwość zapisywania imienia i nazwiska w formie oryginalnej była przewidziana już w polsko-litewskim Traktacie o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy z 1994 r. Jednak w żadnej kadencji nie udało się przyjąć odpowiedniej ustawy.
W roku 2010 Sejm Litwy odrzucił projekt ustawy o pisowni nazwisk, który został przygotowany przez ówczesnego premiera, Andriusa Kubiliusa. Stało się to w przeddzień ostatniej wizyty na Litwie prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego. Podstawowym argumentem przeciwników była obawa o los języka litewskiego. Ówczesny minister sprawiedliwości Litwy, a obecnie mer Wilna, Remigijus Šimašius, oświadczył wtedy, że odrzucenie projektu ustawy o pisowni nazwisk jest „triumfem słomianego patriotyzmu”.
Wcześniej, w trakcie wtorkowych obrad, Sejm odrzucił alternatywną opcję zaproponowaną przez kilku posłów, aby nazwiska dzieci obywatela Litwy, które zawarły małżeństwo z cudzoziemcem, oraz dzieci tych małżonków były pisane literami litewskimi.
WYG
