-To wielki zaszczyt i honor, że mogliśmy wesprzeć inicjatywę stworzenia w Polsce pierwszego - na nowo wybudowanego – muzeum poświęconego Kresom. Kresy to ogromna część polskiej historii, będąca nauką o wyborach, współistnieniu różnych kultur czy religii, ale także heroicznych czynach i rozwoju Polski. Mamy obowiązek pamiętać i uczyć się na podstawie wydarzeń i historii tamtych czasów -
- powiedział w piątek, 12 maja, wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński podczas uroczystości otwarcia Muzeum Kresów Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Sejnach.
Remont siedziby muzeum - zabytkowego klasztoru podominikańskiego - był możliwy dzięki realizacji projektu dofinansowanego w ramach POIiŚ. Powstały cztery wystawy stałe oparte na materiałach multimedialnych, które tworzą cykl Muzeum Kresów Wschodnich.
Minister kultury i dziedzictwa narodowego zwrócił uwagę, że remont zabytkowego klasztoru, w którym powstało Muzeum Kresów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, był wielkim zamierzeniem, które udało się zrealizować niezwykle szybko.
Stan tego budynku był bardzo zły. Wyznaczenie łączącej, akceptowanej przez wszystkich i możliwej do zrealizowania funkcji tego miejsca było niezwykle trudnym zadaniem. Postawiony cel został jednak osiągnięty – mówił prof. Piotr Gliński podczas uroczystości.
O projekcie
Projekt pn. „Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego poprzez remont zabytkowego obiektu oraz jego adaptację na potrzeby utworzenia Muzeum Kresów Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Sejnach” realizowano w latach 2017-2023. Jego całkowity koszt wyniósł prawie 23,5 mln zł. Dzięki decyzji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Parafia Rzymskokatolicka p.w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Sejnach otrzymała dofinansowanie w ramach POIiŚ w wysokości prawie 20 mln zł.
Projekt objął odrestaurowanie zabudowań klasztoru podominikańskiego poprzez: wykonanie robót budowlanych oraz prac konserwacyjnych i renowacyjnych. Zakupione zostało także wyposażenie do prowadzenia działalności kulturalnej i edukacyjnej.
W wyniku realizacji projektu powstały cztery wystawy stałe oparte na materiałach multimedialnych, które tworzą cykl Muzeum Kresów Wschodnich:
- „Historia Kresów Wschodnich” - opowiadająca o historycznych ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej i ich mieszkańcach;
- „Wielokulturowość Kresów Wschodnich” - ukazująca wzajemne relacje kulturowe oraz religijne między przedstawicielami różnych grup narodowych, etnicznych i wyznaniowych w regionie;
- „Ludzie Kresów Wschodnich” - prezentująca opowieść o znanych i nieznanych obywatelach Kresów i ich wpływie na dzisiejszy obraz kultury, literatury, nauki;
- „Mitologia Kresów Wschodnich” - ukazująca nie tylko mity, ale także ich recepcję w sztuce, literaturze, myśli politycznej oraz pamięci historycznej.
- W ramach projektu przygotowano także interaktywne scenariusze lekcji muzealnych, które poprzez interakcje będą edukowały zarówno dzieci, jak i dorosłych. Scenariusze zawierają elementy warsztatów, gry terenowej, rywalizacji i design thinking.
Klasztor podominikański w Sejnach - „Oxford Północy”.
Klasztor dominikański w Sejnach zbudowano w latach 1619-1706. Renesansowy gmach dawnego klasztoru od zachodniej strony przylega do Bazyliki Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Jego masywne mury, zwieńczone w narożnikach okrągłymi basztami przykrytymi hełmami przypominają w założeniu zamek magnacki.
Podominikański Klasztor w Sejnach ma bogatą historię. To obiekt, który pochodzi z XVII wieku. Składa się z kościoła, obecnie bazyliki, wcześniej kościoła klasztornego i przylegającego do kościoła podominikańskiego klasztoru. Swoim wyglądem obiekt nawiązuje do czworobocznej fortecy z czterema narożnymi wieżami i wirydarzem pośrodku. Całość obiektu zajmuje 4 tys. metrów kwadratowych. Budowano go prawie 100 lat.
Przez ponad dwa wieki był siedzibą dominikanów, a po konfiskacie mienia zakonnego przez władze pruskie, klasztorne sale służyły celom oświatowym. W okresie międzywojennym w budynkach klasztoru mieściło się Gimnazjum Biskupie im. św. Kazimierza.
Szkoły, które funkcjonowały w Sejnach wyróżniały się wysokim poziomem nauczania i tak z czasem całe miasteczko zaczęto nazywać „Oxfordem Północy”. Wpływ na taką opinię miało także utworzone w 1826 roku w poklasztornych budynkach seminarium duchowne, które „złotymi literami” wpisało się w historię m.in. Litwy, kształcąc przyszłą inteligencję litewską.
Obecnie w obiekcie mieszczą się m.in. Muzeum Diecezji Sejneńskiej, Muzeum Etnograficzne Ziemi Sejneńskiej, sale etnograficzne rodziny Kubraków, muzeum malarstwa sakralnego, a także wystawy lokalnych artystów i fotografów.
Litewskie dziedzictwo
W Bazylice spoczywają szczątki litewskiego poety i biskup obojga narodów Antanasa Baranauskasa, który pracował i zmarł w Sejnach.
W budynku od 1826 do 1919 r. aktywnie funkcjonowało seminarium duchowne. Odegrało ono także ważną rolę w odrodzeniu narodowym Litwy. Pracowało i studiowało tam wielu przyszłych litewskich pisarzy, księży, polityków, osobistości życia publicznego, m.in. profesor seminarium Juozapas Laukaitis, Vincas Kudirkas, autor „Tautiškas giesmės” ( Pieśni narodowe), pisarz Vincas Mykolaitis-Putinas, polityk Mykolas Krupavičius, naukowiec Pranas Būtis, A. Tatarė, M. Brundza, M. Sidaravičius, J. Totoraitis, M. Gustaitis, A. Šmulkštys itd. Tu toczyło się litewskie życie narodowe, działały tajne koła duchownych, Towarzystwo Kleryków Litewskich. Seminarium było ważnym ośrodkiem księgarskim. Do I wojnie światowej w seminarium uczono języka litewskiego.
Tu uczył się także przyszły proboszcz parafii Puńsk ksiądz Simonas Norkus.
Wiosną 1881 r. do wiernych parafii Puńsk dotarła wstrząsająca wiadomość: niespodziewanie zmarł niespełna 46-letni ks. proboszcz Kazimieras Jonkaitis, niezwykle zaangażowany w budowę nowego (obecnego) kościoła w Puńsku. Nie było mu dane doczekać konsekracji świątyni. Latem tego samego roku do Puńska przybył młody, zaradny ksiądz Simonas Norkus, który okazał się człowiekiem nieprzeciętnym, doskonale wykształconym i pracowitym. Znany był z aktywnej działalności społecznej, pisał artykuły do wielu czasopism litewskich, współpracował z działaczami odradzającej się Litwy.
Norkus był pierwszym proboszczem, który mimo zakazu władz rosyjskich, zachęcał Litwinów, wiernych kościoła w Puńsku, do pieśni i modlitwy w języku litewskim, a w nowej świątyni wprowadził litewskie śpiewy i nabożeństwa.
Ks. Simonas Norkus proboszczem parafii Puńsk był niemal 19 lat. W tym czasie dokończył budowę kościoła, w 1886 r. powstał budynek ( tzw. “szpitalik”, znajdujący się po lewej stronie bramy kościelnej) dla sług i ubogich, a w 1887 roku – wikariat ( obecnie Muzeum “Stara Plebania”). Zbudował murowany dom (obecnie nazywanego domem organisty) od Z zamieszkał tu sam, a drugą część odstąpił ubogim staruszkom. Znalazło się miejsce również dla niewielkiej księgarenki. W niej można było znaleźć litewskie wydawnictwa, które z Małej Litwy przynosili miejscowi “knygnešiai” – nielegalni kolporterzy książek w języku litewskim, zakazanego przez cara.
Tłumaczył poezję Ludwika Kondratowicza, Władysława Syrokomli, Adama Mickiewicza. Publikował dzieje kościoła w Puńsku w polskiej gazecie katolickiej. Pisał wiersze, hymny religijne, aforyzmy, z których wiele nie zostało opublikowanych. W poezji przeważają motywy narodowe i religijne. Współpracował z Jonasem Basanavičiusem, Vincasem Kudirkasem. Zgromadził dużą bibliotekę, która później trafiła do seminarium duchownego w Sejnach
W tym roku mija 111 rocznica jego śmierci.
Sztuka litewska w Muzeum
18 lutego 2018 roku dla upamiętnienia 100. rocznicy odzyskania przez Litwę niepodległości, w pałacu klasztornym, gdzie właśnie rozpoczęło działalność Muzeum, otwarto Galerię Sztuki Litewskiej. Konsekracji dokonał delegat Konferencji Biskupów Litwy ds. zagranicznych duszpasterzy katolickich Litwy, prałat Edmundas Putrimas. Muzeum Historyczne w Trokach przygotowało wystawę czasową poświęconą rocznicy Litwy. Później została zastąpiona inną wystawą poświęconą 11 Marca – data odzyskania przez Litwę niepodległości po oderwaniu się kraju od ówczesnego ZSRR.
Planuje się utworzenie stałej wystawy poświęconej pamięci alumnów seminarium i twórców niepodległej Litwy, mają być seminaria, spotkania, zajęcia, pokazy filmowe, wiosenne czytania poetyckie, itp.
Źródła: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego; Parafia Puńsk; wikipedia
Fot: MKiDN: Muzeum Kresów
