Prezydent Republiki Litewskiej Gitanas Nausėda przyjął przybyłego z oficjalną wizytą na Litwę prezydenta Polski Andrzeja Dudę.
Po rozmowach w cztery oczy i z udziałem delegacji, prezydenci wzięli udział w pierwszym posiedzeniu Rady Prezydentów Polski i Litwy z udziałem przedstawicieli ministerstw obrony i spraw zagranicznych obu krajów.
Radę powołano do życia w 2020 roku.
Nacisk kładziony był na bezpieczeństwo i obronność regionalną, zarządzanie nielegalną migracją oraz sąsiedztwo wschodnie.
Prezydent Litwy podkreślił, że współpraca i przyjaźń między Litwą a Polską były ważne we wszystkich okresach historii, ale szczególnie istotne w ocenie aktualnego kontekstu geopolitycznego.
- Doceniamy wkład Polski w bezpieczeństwo regionalne. Czujemy, że w sąsiedztwie mamy zaufanego przyjaciela i sojusznika. Tylko będąc zjednoczonym, będziemy silni, aby przeciwstawić się pojawiającym się zagrożeniom w obecnym środowisku geopolitycznym. Musimy nie szczędzić wysiłków, aby zacieśnić współpracę transatlantycką - powiedział litewski prezydent.
Prezydenci Litwy i Polski omówili zarządzanie kryzysem nielegalnej migracji oraz sytuację na granicy z Białorusią. Prezydent Litwy podkreślił, że wnioski z hybrydowego ataku białoruskiego reżimu ujawniły luki w istniejącym prawodawstwie unijnym i konieczność dostosowania go do nowych realiów w celu ochrony granic UE, zapobiegania nielegalnemu przekraczaniu granic i nadużywaniu systemu azylowego przez niedemokratyczne reżimy.
- Poruszę te kwestie na posiedzeniu Rady Europejskiej w ten czwartek. Dziękuję Polsce za wsparcie i mam nadzieję, że nadal będziemy wspólnie pracować, aby dokonać niezbędnych zmian – powiedział Prezydent Gitanas Nausėda
Energetyczna synchronizacja
Liderzy rozmawiali także o projektach infrastrukturalnych w regionie.
Prezydent Nauseda podkreślił, że synchronizacja krajów bałtyckich z sieciami elektroenergetycznymi Europy kontynentalnej jest dla Litwy priorytetem. Ma on zostać wdrożony najpóźniej do 2025 r., a do końca 2021 r. powinna zakończyć się realizacja projektu rozbudowy połączenia litewskiej sieci przesyłowej energii elektrycznej z polską siecią przesyłową.
Na początku grudnia br. planowany jest test awaryjnego podłączenia litewskiego systemu elektroenergetycznego do polskiego systemu. Z kolei na przyszły rok planowany jest test izolowanej pracy systemu litewskiego.
Rozbudowa połączenia lądowego LitPol Link z Polską, a także budowa nowego połączenia morskiego Harmony Link z Litwą oraz instalacja kompensatorów synchronicznych to jedne z najważniejszych projektów synchronizacji litewskiego systemu energetycznego z unijnym
Do końca 2025 r. Dorbiany na Litwie i Żarnowiec w Polsce powinny zostać połączone podwodnym kablem energetycznym Harmony Link o długości około 330 km. Większość kabla będzie biegła po dnie Morza Bałtyckiego. Plany przewidują, że po synchronizacji krajów bałtyckich z sieciami europejskimi wszystkie przepustowości zbudowanego w 2015 roku połączenia LitPol Link zostaną wykorzystane do świadczenia usług systemowych, a przez nowe połączenie będzie odbywał się obrót energią elektryczną.
Obecnie Litwa, Łotwa i Estonia wraz z Rosją i Białorusią funkcjonują w systemie BRELL, którego częstotliwość jest kontrolowana przez Rosję. Podłączenie do sieci Europy kontynentalnej i pozwoli krajom bałtyckim na pracę w częstotliwości europejskiej w trybie synchronicznym z Polską, Niemcami i innymi krajami Europy kontynentalnej.
Harmony Link będzie drugim połączeniem wysokiego napięcia prądu stałego łączącym Polskę z Litwą. Od 2016 roku działa połączenie lądowe LitPol Link.
Harmony Link jest największym projektem synchronizacji sieci krajów bałtyckich z sieciami w Europie. Będzie kosztować 680 milionów euro, z czego 493 mln euro będzie pochodziło w nowego europejskiego instrumentu „Łącząc Europę”, który został powołany, aby finansować rozwój sieci transeuropejskich i jest przeznaczony do wspierania projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w sektorach infrastruktury transportowej, telekomunikacyjnej i energetycznej oraz do wykorzystania potencjalnych synergii między tymi sektorami.
Rokas Masiulis, dyrektor generalny Litgrid informował wcześniej, że zgodnie z umową z Polskimi Sieciami Elektroenergetycznymi, (PSE), udział finansowy każdej ze stron wynosi 50 proc.
Rail Baltica
Przywódcy Litwy i Polski uzgodnili, że zakończenie i oddanie do użytku projektu Rail Baltica powinno nastąpić do 2026 roku - to wspólny cel strategiczny dla obu krajów.
Rafineria
Wcześniej Prezydent Andrzej Duda przyjął w Ambasadzie RP w Wilnie Prezesa Zarządu Orlen Lietuva Michała Rudnickiego.
PKN Orlen już w tym roku ruszy z budową w litewskiej rafinerii w Możejkach instalacji pogłębionego przerobu ropy za 641 mln euro. Płocki koncern podpisał na początku października br. porozumienie o finansowaniu projektu ze spółką Orlen Lietuva. PKN Orlen poinformował wówczas, że zainwestuje 641 mln euro w budowę instalacji pogłębionego przerobu ropy, która pozwoli produkować więcej produktów wysokomarżowych.:- Strona litewska zamierza dopłacić do budowy instalacji pogłębionego przerobu w Możejkach ok. 70 mln euro - poinformował prezes PKN Orlen Daniel Obajtek.
Kolejne posiedzenie Rady Prezydentów Litwy i Polski zaplanowano na 2022 rok w Warszawie.
W planach prezydenta Dudy jeszcze spotkania z premierem i przewodniczącą litewskiego Sejmu.
WYG
Źródła: Kancelarie Prezydentów RL i RP; Ministerstwo Energetyki RL
Fot. Robertas Dackus Kancelaria Prezydenta RL oraz Marek Borawski KPRP
