Międzynarodowy Dzień Walki z Rakiem. Jak zminimalizować ryzyko?

4 lutego obchodzimy Międzynarodowy Dzień Walki z Rakiem, warto więc zwrócić uwagę na to, że pomimo rosnącej świadomości na temat profilaktyki nowotworów związanych ze stylem życia, nałogami i codziennymi wyborami żywieniowymi, wciąż zapominamy o innych, bardzo ważnych czynnikach ryzyka. Związek między żywieniem a ryzykiem wystąpienia nowotworów podkreślany jest w wielu badaniach. Ocenia się, że niezdrowa dieta i nieprawidłowe nawyki żywieniowe odpowiadają prawdopodobnie za około 30% wszystkich nowotworów.

Choroby nowotworowe stanowią obecnie jedno z największych zagrożeń współczesnej cywilizacji. Liczba zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce w ciągu ostatnich trzech dekad wzrosła ponad dwukrotnie, osiągając w 2010 roku ponad 140,5 tys. zachorowań, natomiast liczba zgonów w ciągu ostatnich pięciu dekad wzrosła aż 2 lub nawet 4-krotnie[1]. Produkty spożywcze na naszych talerzach, poza dostarczaniem składników odżywczych i witamin niezbędnych do prawidłowego rozwoju, mogą być również źródłem związków charakteryzujących się właściwościami rakotwórczymi. Jest to niezwykle niebezpieczne w kontekście żywienia szczególnie wrażliwych grup konsumentów, jakimi m.in. są niemowlęta oraz małe dzieci.

Nie tylko zbilansowana dieta

Związek między żywieniem a ryzykiem wystąpienia nowotworów podkreślany jest w wielu badaniach. Ocenia się, że niezdrowa dieta i nieprawidłowe nawyki żywieniowe odpowiadają prawdopodobnie za około 30% wszystkich nowotworów^{^[2]}. Pomimo rosnącej świadomości na temat profilaktyki nowotworów związanych ze stylem życia, nałogami i codziennymi wyborami żywieniowymi, wciąż zapominamy o innych, bardzo ważnych czynnikach ryzyka. Skupiając się na zdrowej i zbilansowanej diecie, nie powinniśmy zapominać o jakości i pochodzeniu żywności. Może ona bowiem kumulować w sobie wiele niebezpiecznych dla zdrowia substancji, również takich powodujących zmiany nowotworowe. Jest to niezwykle ważne dla szczególnie wrażliwych organizmów niemowląt, kobiet w ciąży i karmiących piersią.

Szczególne potrzeby żywieniowe niemowląt a bezpieczeństwo żywności

Niemowlęta i małe dzieci są szczególnie wrażliwą grupą konsumentów i dlatego konieczne jest dostosowanie żywności do ich szczególnych i unikalnych potrzeb. Organizm niemowlęcia ma nie w pełni wykształcony układ pokarmowy i odpornościowy a jego układ detoksykacyjny nie pozwala na pełną ochronę przed szkodliwymi substancjami, które mogą znajdować się w ogólnodostępnej żywności. Nie wszyscy wiedzą, że na przykład normy zawartości pestycydów w produktach z oznaczeniem wiekowym dla niemowląt i małych dzieci, regulowane i kontrolowane przez surowe normy prawne, są nawet kilka tysięcy razy ostrzejsze niż w żywności przeznaczonej dla ogółu społeczeństwa. Warto więc wybierać żywność sprawdzoną i bezpieczną dla najmłodszych, oznaczoną wskazaniem wieku. Profilaktykę chorób cywilizacyjnych, której ważnym elementem jest sposób żywienia, warto bowiem zacząć jak najwcześniej.

Kancerogenne zanieczyszczenia oraz bezpieczne normy dla różnych grup konsumentów:

Pestycydy – są wykorzystywane w celu ochrony roślin i produktów roślinnych, są stosowane również w celu poprawy jakości płodów rolnych, dlatego obecne są przede wszystkim w warzywach, owocach i zbożach.

Maksymalne dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń takich jak pozostałości pestycydów, środków ochrony roślin dla żywności dla niemowląt i małych dzieci oznaczonej wskazaniem wieku są nawet do kilku tysięcy razy niższe niż normy dla osób dorosłych.

Metale ciężkie – wśród metali o największym szkodliwym działaniu dla zdrowia są kadm, ołów, rtęć i cyna. Ich obecność w żywności wynika z zanieczyszczenia środowiska. Kumulują się przede wszystkim w warzywach: sałacie, kapuście, burakach, marchwi, szpinaku, pietruszce i ziemniakach. Zanieczyszczone mogą być tez zboża i przetwory zbożowe.

Maksymalna dopuszczalna zawartość ołowiu w żywności dla niemowląt i małych dzieci oznaczonej wskazaniem wieku jest 10 razy mniejsza, a kadmu i cyny 5 razy mniejsza niż w żywności dla dorosłych,

Azotany i azotyny – ich zawartość w żywności jest skutkiem stosowania w produkcji związków chemicznych i sztucznych nawozów, dlatego ich głównym źródłem są warzywa. Najwyższe ilości azotynów kumulują buraki ćwikłowe, kapusta biała, pomidory i marchew.

Maksymalna dopuszczalna zawartość azotanów w żywności dla niemowląt i małych dzieci oznaczonej wskazaniem wieku jest 35 razy mniejsza niż w żywności dla dorosłych.

Mitotoksyny – znajdują się w około 20% produktów żywnościowych, szczególnie pochodzenia roślinnego. Niemowlęta są szczególnie narażone na patulinę, ponieważ może ona być obecna w jabłkach, które są popularne w diecie niemowląt.

Maksymalna dopuszczalna zawartość patuliny w żywności dla niemowląt i małych dzieci oznaczonej wskazaniem wieku jest 2,5 razy mniejsza niż w żywności dla dorosłych.

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) – głównym źródłem tych zanieczyszczeń są paliwa kopalniane, gazy spalinowe, dymy z zakładów przemysłowych oraz energia wytwarzana w elektrowniach i elektrociepłowniach, dlatego rośliny uprawiane w ich pobliżu mogą kumulować te niebezpieczne związki. WWA mogą być również dostępne w żywności w wyniku obróbki cieplnej, m.in. wędzenia, grillowania, pieczenia, smażenia i suszenia.

Maksymalna dopuszczalna zawartość WWA w żywności dla niemowląt i małych dzieci oznaczonej wskazaniem wieku jest 5 razy mniejsza niż w żywności dla dorosłych.

Dioksyny – są wysoce toksyczne, do żywności przedostają się jako efekt skażenia środowiska. Znajdują się głównie w tłuszczach i produktach, które go zawierają. Najczęściej występują w mleku i produktach mlecznych, mięsie i rybach. Są szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży, ponieważ mają zdolność przenikania przez łożysko i mogą prowadzić do obumarcia zarodka lub wykształcenia się wad rozwojowych. Mogą też przenikać do mleka matki, stanowią zagrożenie dla kobiet karmiących piersią.[3]

Maksymalna dopuszczalna zawartość dioksyn w żywności dla niemowląt i małych dzieci oznaczonej wskazaniem wieku jest 40 razy mniejsza niż w żywności dla dorosłych.

Jakie są skutki spożywania zanieczyszczonej żywności?

Spożycie zanieczyszczonej żywności, w której obecne są przekraczające normy ilości pestycydów, azotanów i metali ciężkich, ma niebezpieczne konsekwencje dla organizmu. Niektóre z nich mogą ujawnić się dopiero po wielu latach. Narażenie organizmu niemowlęcia czy małego dziecka na związki toksyczne niesie ze sobą także ryzyko rozwoju szeregu chorób nowotworowych w przyszłości. Pamiętajmy, że skutki spożywania skażonej żywności nie są natychmiastowe i jednorazowe. Zazwyczaj ujawniają się w dorosłym życiu.

Jak zapobiegać?

Występowanie niebezpiecznych dla zdrowia kancerogennych związków zależne jest od wielu czynników, na które my, konsumenci, nie zawsze mamy wpływ. Zagrożenia mogą pojawić się już na etapie uprawy i plonów poprzez transport, sposób przechowywania oraz przygotowanie posiłku. Niemożliwe jest całkowite wyeliminowanie niebezpiecznych związków z diety, jednak wybór sprawdzonych dostawców oraz produktów dostosowanych do wyjątkowych potrzeb wrażliwych konsumentów daje pewność spożywania żywności bezpiecznej pod kątem zanieczyszczeń i substancji dodatkowych. Tak jak podczas ciąży i wyłącznego karmienia piersią zapewniamy dziecku ochronę, bezpieczeństwo i wszystkie potrzebne mu składniki odżywcze, kontynuujmy te starania również w okresie, w którym wprowadzamy do jego diety kolejne produkty, inne niż mleko mamy.

Co Ty możesz zrobić?

Kupuj bezpieczną żywność, która spełnia restrykcyjne normy dotyczące składu, pochodzenia i jakości produktów przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci.
Wybieraj produkty najwyższej jakości, pochodzące ze sprawdzonych i zaufanych źródeł.
Wybieraj produkty z oznaczeniem wiekowym, dostosowane do potrzeb niemowląt i małych dzieci.
Żywność przechowuj zgodnie z zaleceniami producenta.

Więcej o bezpieczeństwie żywności oraz szczególnych potrzebach żywieniowych najmłodszych dzieci znaleźć można na edukacyjnej platformie www.1000dni.pl

[1] Didkowska Joanna, Wojciechowska Urszula. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestr Nowotworów, Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej - Curie. Dostępne na stronie http://onkologia.org.pl/k/epidemiologia/

[2] J.w.

[3] Źródło: Raport „Bezpieczeństwo żywności a potrzeby żywieniowe niemowląt i małych dzieci”, pod red. Stowarzyszenia Promocji Zdrowego Żywienia Dzieci „Zdrowe Pokolenia” we współpracy z Fundacją NUTRICIA 2015. Do pobrania tutaj: http://www.1000dni.pl/up/images/76umk4uqgi8/tbt-raport-www-final.pdf