Odsłonięto Kamień Upamiętniający suwalskich Żydów

W miniony piątek w Suwałkach odbyła się uroczystość odsłonięcia Kamienia Pamięci przedwojennych mieszkańców Suwałk pochodzenia żydowskiego.

Pomnik znajduje się przy ul. Noniewicza na wysokości bloku nr 1 Osiedla II. Na kamiennej płaszczyźnie widnieje po polsku i po hebrajsku napis:

Pamięci około 5 500 przedwojennych żydowskich mieszkańców Suwałk zamordowanych w czasie II wojny światowej w wyniku eksterminacyjnej polityki okupanta niemieckiego. W tym miejscu znajdowała się synagoga zdewastowana przez Niemców.

O postawienie takiego kamienia od 2011 roku zabiegał Adam Aptowicz z Towarzystwa Przyjaźni Izrael-Polska.

- Gmina Żydowska została założona w Suwałkach w 1821 roku. Żydzi stanowili nawet 1/3 wszystkich mieszkańców. Zajmowali się głównie handlem, prowadzili młyny, gorzelnie i gospody. Trudno było określić, jaka liczba mieszkańców pochodzenia żydowskiego ma zostać wymieniona na tablicy. W szacowaniu pomogło Muzeum Okręgowe oraz Archiwum Państwowej – mówił podczas uroczystości Czesław Renkiewicz, prezydent Suwałk.

Podczas drugiej wojny światowej suwalscy Żydzi wymordowani. Przy ul. Noniewicza, w miejscu posadowienia pomnika znajdowała się Wielka Synagoga.

- Pamiętam, jak taką zimową porą Niemcy ich tam wszystkich zegnali – wspomina Janina Szpakowska.

- Dali im piętnaście minut na wyniesienie z domu najpotrzebniejszych rzeczy. Całe rodziny: mężczyzn, kobiety, małe dzieci, z kapotami, tobołami zgromadziły się w tej bożnicy. Tam było bardzo zimno. Lament było słychać z daleka. Potem podjechały wozy – ciężarówki z czarnymi budami i kazano im wszystkim wsiadać. Krzyczeli płakali. Niemcy zabrali ich nie wiadomo, dokąd, albo zabili po drodze, albo wywieźli do obozów. Jak to ciekawskie dzieci, weszliśmy do tej synagogi. Wszystkie pierzyny były podarte, poprzecinane. Na pewno szukali w nich zaszytych kosztowności – opowiada.

Synagoga przy Noniewicza z czasem uległa zniszczeniu. W 1956 roku została zburzona.

- Te wydarzenia, to część historii miasta. Nie możemy o nich zapominać – podkreślił prezydent Suwałk.

W całej Polsce powstało ponad trzydzieści podobnych pomników.

(just)