Gdy rodzice są w konflikcie, który powoduje rozpad rodziny, powstaje zagadnienie powierzenia wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców z prawem do kontaktów z dzieckiem drugiego rodzica. Ogromną rolę odgrywa wtedy biegły psycholog.
Niezależnie od tego, w jakim wieku jest dziecko lub dzieci, są one najczęściej wciągane w konflikt małżeński i obarczane wyborem pomiędzy jednym z rodziców jako opiekunem sprawującym stałą pieczę nad dzieckiem. Najczęściej rodzice uciekają się do szantażu emocjonalnego (częściej matka) lub przekupstwa (częściej ojciec), które całkowicie zaburza poczucie bezpieczeństwa dzieci.
Gdy wkracza biegły
Sądy rodzinne w każdej sprawie, w której chodzi o powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej, lub też uregulowanie kontaktów pomiędzy jednym z rodziców a dzieckiem, powołują biegłego psychologa, który ma określić komu należy powierzyć bieżącą pieczę nad dzieckiem oraz w jaki sposób uregulować kontakty drugiego rodzica. Najczęściej opinie takie sporządzają rodzinne ośrodki diagnostyczno – konsultacyjne, których działa w całej Polsce około 70. Służą one przede wszystkim jako ośrodek opiniotwórczy dla sądów w sprawach rozwodowych, rodzinnych oraz w zakresie przestępczości nieletnich. Zespół biegłych składający się z psychologa i pedagoga lub dwóch psychologów, bada rodziców i dzieci za pomocą specjalnych testów przeznaczonych do określenia osobowości rodziców – w kontekście ich możliwości kompetencyjnych (rodzicielskich). Głównym elementem badania jest jednak rozmowa z rodzicami i dzieckiem. Psycholodzy na podstawie tej rozmowy mogą ocenić wzajemne relacje między rodzicami a dziećmi oraz samymi rodzicami. Dzieci badane są za pomocą innych testów, które odzwierciedlają ich obecny stan psychiczny oraz stosunek do opiekunów – rodziców.
Gdzie trafia opinia?
Opinia wraz z wnioskami trafia do Sądu, który następnie może biegłych przesłuchać, w celu wyjaśnienia treści opinii. Z reguły Sądy orzekają o władzy rodzicielskiej tak, jak to wynika z opinii. Bywa, że opinia sporządzona jest nierzetelnie. Istnieje wtedy możliwość skutecznego podważenia treści tej opinii poprzez dokładne wysłuchanie psychologów przed Sądem lub też zaprezentowanie badań psychologicznych innego psychologa choć oczywiście takie badania czy opinia złożona przez stronę nie stanowi dowodu z opinii biegłego w znaczeniu procesowym a jedynie dokument prywatny. Można także zwrócić się do Rzeczka Praw Dziecka lub Komitetu Ochrony Praw Dziecka w przypadku opinii, która może być uznana obiektywnie za sprzeczną z dobrem dziecka. Wtedy jest szansa na udział Rzecznika w badaniu i możliwość weryfikacji rzetelności psychologów ją sporządzających. Terminy załatwienia sprawy niestety są bardzo odległe. Należy też pamiętać, że w przypadku dziecka ze szczególnymi trudnościami psychologicznymi np. chorobą ADHD, wskazane jest wezwać biegłego, który zajmuje się daną problematyką psychologiczną tzn. ma doświadczenie z pracą z dziećmi o określonych dysfunkcjach lub chorobach.
Do kogo po opinię?
Należy pamiętać że ośrodki diagnostyczno – konsultacyjne nie są jedynymi jednostkami, które zajmują się wydawaniem opinii w sprawach rodzinnych i wychowawczych. Strona postępowania ma prawo wskazać innego biegłego psychologa, który może wydać taką opinię. Ważne jest aby taka osoba była kompetentna i niezależna od stron postępowania, aby nie powstał problem stronniczości biegłego. Biegły, który ma się wypowiedzieć w postępowaniu sądowym, powinien mieć odpowiednie kwalifikacje tzn. długi staż pracy jako psycholog z dziećmi, odpowiednie wykształcenie w danym kierunku.
Sądy zwykle orzekają zgodnie z treścią opinii, jeśli podczas przesłuchania biegli jej obronią. Zmiana treści opinii może nastąpić w przypadku zmiany okoliczności lub dłuższego upływu czasu od wydania opinii do rozprawy. Zmiany takie mogą polegać na przekształceniu postawy rodzicielskiej w stosunku do dziecka.
Anna Brykczyńska
adwokat
