Alergia doczekała się miana choroby cywilizacyjnej. W ostatnich latach liczba osób cierpiących na powodowane nią dolegliwości znacznie wzrosła, co wiąże się z postępem technologicznym, za którym idzie zanieczyszczenie środowiska.
O objawach alergii , sposobach zapobiegania dokuczliwym dolegliwoÅ›ciom towarzyszÄ…cym alergiom, mówi mgr farm. Agnieszka DÄ™bowska z Apteki Medicover we WrocÅ‚awiu.
Symptomy uczulenia pojawiajÄ… siÄ™ przez caÅ‚e życie, czÄ™sto sezonowo, mocno obniżajÄ…c jego jakość. MajÄ…c na uwadze ten fakt, prawdziwe bÄ™dzie stwierdzenie, że alergia jest chorobÄ… przewlekÅ‚Ä…. Nieleczona może prowadzić do groźnego powikÅ‚ania – astmy oskrzelowej. Wszystkiemu winne sÄ… alergeny, inaczej antygeny, które nie posiadajÄ… jednolitej budowy chemicznej i nie dajÄ… siÄ™ sklasyfikować. StanowiÄ… je substancje pochodzenia roÅ›linnego i zwierzÄ™cego, ale nie tylko. Uczula również kurz, dym papierosowy i smog, a nawet Å›rodki czystoÅ›ci i kosmetyki. Krótko mówiÄ…c, alergenem może być wszystko.
Alergeny wokóÅ‚ nas
KoÅ„cówka zimy i wczesna wiosna to poczÄ…tek sezonu pylenia roÅ›lin, który trwa do wrzeÅ›nia. Od kwietnia do października wytwarzajÄ… zarodniki grzyby pleÅ›niowe. W ciÄ…gu roku pierwsza pyli leszczyna, ostatnie zarodnikujÄ… Cladosporium i Alternaria. PyÅ‚ki roÅ›lin i zarodniki pleÅ›ni sÄ… bardzo silnymi alergenami wziewnymi. WystÄ™pujÄ… w powietrzu, krążąc bez przerwy w naszym otoczeniu. Do alergenów wziewnych zalicza siÄ™ także kurz i wszystko, co wchodzi w jego skÅ‚ad, czyli roztocza, szczÄ…tki roÅ›lin, sierść i pierze zwierzÄ…t oraz przeróżne substancje chemiczne. Przy uciążliwych symptomach alergicznych pacjenci szukajÄ… pomocy w aptece. Powtarzalność sezonowa objawów wskazuje jednak na konieczność udania siÄ™ do lekarza, aby sprawdzić, czy jest siÄ™ alergikiem. Bardzo zÅ‚Ä… wiadomość stanowi fakt, że w przypadku czÄ™stego kontaktu z alergenem jego ilość potrzebna do wywoÅ‚ania symptomów maleje (zjawisko uwrażliwiania). Uczulenia powodowane przez antygeny wziewne dajÄ… objawy przede wszystkim ze strony ukÅ‚adu oddechowego (nos) i narzÄ…dów wzroku (oczy).
Gdy cieknie z nosa…
Alergiczny nieżyt nosa (ANN), popularnie nazywany katarem siennym, jest wynikiem nadmiernej wrażliwoÅ›ci bÅ‚ony Å›luzowej nosa na różnego rodzaju alergeny. Niestety, to niezwykle czÄ™sta przypadÅ‚ość. Z jej powodu cierpiÄ… setki milionów ludzi na Å›wiecie, w tym aż dziewięć milionów Polaków. Objawia siÄ™ kichaniem, zwiÄ™kszonÄ… iloÅ›ciÄ… wydzieliny nosowej, Å›wiÄ…dem i niedrożnoÅ›ciÄ… nosa. Symptomom tym może dodatkowo towarzyszyć alergiczne zapalenie spojówek, zwÅ‚aszcza przy uczuleniach sezonowych, kaszel, spÅ‚ywanie wydzieliny po tylnej Å›cianie gardÅ‚a, uczucie bólu lub dyskomfortu gardÅ‚a i krtani, niedrożność trÄ…bki sÅ‚uchowej, zaburzenia wÄ™chu i snu, chrapanie oraz przewlekÅ‚e zmÄ™czenie, senność i rozdrażnienie, które w konsekwencji prowadzÄ… do trudnoÅ›ci w pracy i nauce. U dzieci obserwuje siÄ™ także skÅ‚onność do nawracajÄ…cych zapaleÅ„ uszu, wysiÄ™k w uchu Å›rodkowym (czasem z wtórnym niedosÅ‚uchem), a nawet wady zgryzu bÄ™dÄ…ce wynikiem oddychania ustami. ANN może prowadzić do szeregu powikÅ‚aÅ„, spoÅ›ród których najgroźniejsze to astma oskrzelowa. W przypadku niezdiagnozowanego lub nieodpowiednio leczonego nieżytu ryzyko wystÄ…pienia tej choroby wzrasta dziewiÄ™ciokrotnie. Powszechnym nastÄ™pstwem jest zapalenie zatok przynosowych, rzadszym bezdech podczas snu. Najprostsza klasyfikacja ANN dotyczy rodzaju alergenu. W zwiÄ…zku z tym rozróżnia siÄ™ sezonowy alergiczny nieżyt nosa (SANN), powodowany przez pyÅ‚ki roÅ›lin, oraz caÅ‚oroczny alergiczny nieżyt nosa (CANN), za którym stojÄ… roztocza, pleÅ›nie i alergeny pochodzenia zwierzÄ™cego. Bardzo czÄ™sto pacjenci sÄ… uczuleni zarówno na antygeny caÅ‚oroczne, jak i sezonowe, co skutkuje przewlekle trwajÄ…cymi objawami. Taki alergik znacznie gorzej radzi sobie w życiu codziennym (50% chorych nie wysypia siÄ™ przez wybudzenia w nocy).
…i Å‚zawiÄ… oczy
W obrÄ™bie narzÄ…du wzroku alergiczne zapalenie obejmuje zazwyczaj spojówkÄ™. Najczęściej problem ten wystÄ™puje Å‚Ä…cznie z ANN (ok. 90% przypadków). Szacuje siÄ™, że jeszcze wiÄ™cej osób boryka siÄ™ z objawami alergii ze strony oczu niż nosa. Samo uczulenie daje o sobie znać poprzez nadmierne Å‚zawienie, swÄ™dzenie, zaczerwienie i pieczenie oczu oraz opuchliznÄ™ powiek. Czasami wystÄ™puje Å›wiatÅ‚owstrÄ™t. Niestety, wiele przypadków pozostaje nierozpoznanych (jeÅ›li symptomy sÄ… Å‚agodne) lub jest mylonych z infekcjÄ…. Podobnie jak alergiczny nieżyt nosa alergiczne zapalenie spojówek dzieli siÄ™ na sezonowe i caÅ‚oroczne. Dodatkowo wyróżnia siÄ™ ostrÄ… postać, gdzie objawy pojawiajÄ… siÄ™ nagle, na przykÅ‚ad po pogÅ‚askaniu kota, i dość szybko mijajÄ… (do 24–48 godzin). Charakterystyczny dla alergicznych zapaleÅ„ oczu jest Å›wiÄ…d. JeÅ›li objaw ten nie wystÄ™puje, może to oznaczać, że mamy do czynienia z innÄ… przypadÅ‚oÅ›ciÄ…, na przykÅ‚ad z zespoÅ‚em suchego oka.
Aby nie kapało
Leczenie alergii wymaga czÄ™sto podejÅ›cia indywidualnego. Przy ustalaniu terapii zwraca siÄ™ uwagÄ™ na nasilenie objawów, wiek pacjenta i choroby wspóÅ‚istniejÄ…ce. Zalecane jest przede wszystkim unikanie alergenu i czynników drażniÄ…cych, kiedy tylko to możliwe. Duży nacisk kÅ‚adzie siÄ™ na edukacjÄ™ pacjenta, a farmakoterapiÄ™ dobiera w taki sposób, aby byÅ‚a bezpieczna, skuteczna i Å‚atwa w stosowaniu. ProfilaktykÄ™ alergii stanowiÄ… najprostsze czynnoÅ›ci – noszenie okularów przeciwsÅ‚onecznych, szczególnie podczas jazdy na rowerze, mycie wÅ‚osów przed pójÅ›ciem spać (wÅ‚osy Å‚apiÄ… pyÅ‚ki, które w nocy wysypujÄ… siÄ™ na poduszkÄ™ i powodujÄ… nasilenie objawów alergicznych). W okresie pylenia warto też zrezygnować z soczewek kontaktowych.
Leki stosowane w alergiach sezonowych
Doustne, oczne i donosowe leki przeciwhistaminowe
Leki przeciwhistaminowe to bardzo powszechnie stosowane farmaceutyki, miÄ™dzy innymi dlatego, że wiele z nich jest dostÄ™pnych w sprzedaży odrÄ™cznej. BlokujÄ…c receptory histaminy, gÅ‚ównego sprawcy alergii, znoszÄ… objawy histaminozależne – wodnisty wyciek z nosa, Å›wiÄ…d, kichanie, Å‚zawienie oczu. Kiedy wydzielona wskutek reakcji alergicznej histamina napotyka zablokowane receptory, po prostu nie dziaÅ‚a. Systematyczne stosowanie preparatów przeciwhistaminowych sprawia, że terapia z dnia na dzieÅ„ przynosi lepsze efekty. Leki doustne (cetyryzyna, loratadyna, lewocetyryzyna, desloratadyna, feksofenadyna) sÄ… skuteczne i szybko dziaÅ‚ajÄ…, zazwyczaj w ciÄ…gu godziny od przyjÄ™cia. WiÄ™kszość z nich nie powoduje sennoÅ›ci. MogÄ… jednak prowadzić do zespoÅ‚u suchego oka, dlatego terapiÄ™ warto uzupeÅ‚nić o krople nawilżajÄ…ce do oczu. Wskazane jest, aby leczenie doustne zaczynać odpowiednio wczeÅ›niej, tydzieÅ„ do dwóch przed okresem pylenia uczulajÄ…cej roÅ›liny. Oczne leki przeciwhistaminowe (azelastyna, ketotifen, olopatadyna, epinastyna) sÄ… bardzo dobrym rozwiÄ…zaniem, bo charakteryzuje je szybkie i dÅ‚ugo utrzymujÄ…ce siÄ™ dziaÅ‚anie przy wysokim profilu bezpieczeÅ„stwa. Preparaty donosowe (antazolina, azelastyna) poleca siÄ™ przy sezonowym ANN.
Doustne, oczne i donosowe leki obkurczajÄ…ce
Doustne leki obkurczajÄ…ce (pseudoefedryna) sÄ… niewskazane u dzieci. Ocznych (nafazolina, tetryzolina) nie należy używać dÅ‚użej niż kilka dni, ponieważ mogÄ… powodować wtórne przekrwienie spojówek. Donosowe z kolei (ksylometazolina, oksymetazolina) zaleca siÄ™ doraźnie pacjentom z dużym obrzÄ™kiem bÅ‚ony Å›luzowej nosa. Leki te przeznaczone sÄ… do krótkiego stosowania. Przy dÅ‚uższej kuracji wykazujÄ… dziaÅ‚ania niepożądane – uzależnienie i uszkodzenia Å›luzówki.
Oczne i donosowe kromony
Kromony (kromoglikan sodu) wykazujÄ… wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci przeciwzapalne i w umiarkowany sposób Å‚agodzÄ… objawy alergii. SÄ… dobrze tolerowane, ale zdecydowanie sÅ‚absze od leków przeciwhistaminowych (dziaÅ‚anie pojawia siÄ™ po kilku dniach).
Donosowe glikokortykosteroidy
Glikokortykosteroidy dostÄ™pne sÄ… wyÅ‚Ä…cznie z przepisu lekarza. To najskuteczniejsze leki w terapii ANN. ZnoszÄ… wszystkie jego objawy. MogÄ… być stosowane zarówno u dorosÅ‚ych, jak i u dzieci, zwÅ‚aszcza w przewlekÅ‚ym i ciężkim przebiegu choroby. BiodostÄ™pność, aplikacja na bÅ‚onÄ™ Å›luzowÄ… nosa i maÅ‚e ryzyko dziaÅ‚aÅ„ niepożądanych (najnowsze preparaty zawierajÄ…ce furoinian i propionian flutikazonu czy furoinian mometazonu wykazujÄ… biodostÄ™pność systemowÄ… poniżej 0,5%) dajÄ… im znacznÄ… przewagÄ™ nad lekami doustnymi. Ich bezpieczeÅ„stwo zostaÅ‚o potwierdzone w wielu badaniach klinicznych. CiekawÄ… cechÄ… tych leków jest hamowanie objawów alergicznego zapalenia spojówek. Nie istnieje jednoznaczne wytÅ‚umaczenie tego dziaÅ‚ania. Glikokortykosteroidy donosowe przeznaczone sÄ… do dÅ‚ugoterminowej terapii. Tylko wtedy wykazujÄ… peÅ‚nÄ… skuteczność i dlatego nie stosuje siÄ™ ich doraźnie. Pierwsze efekty dziaÅ‚ania tych leków pojawiajÄ… siÄ™, w zależnoÅ›ci od substancji, po kilku do trzydziestu szeÅ›ciu godzin od podania.
Środki uzupełniające
Pomocniczo stosuje siÄ™ sól fizjologicznÄ… (zarówno do nosa, jak i do oczu), wodÄ™ morskÄ… (do nosa) i preparaty nawilżajÄ…ce (żele i spraye do nosa, krople do oczu).
Szczepionki podskórne i podjÄ™zykowe
Immunoterapia swoista polega na wielokrotnym podawaniu coraz wiÄ™kszych dawek szczepionki z alergenem. Jest bardzo skuteczna, ale wymaga czasu. Proces odczulania trwa od trzech do piÄ™ciu lat i zwykle prowadzi do caÅ‚kowitego ustÄ…pienia objawów.
Kalendarz pylenia roÅ›lin i zarodnikowania grzybów
ROÅšLINA lub GRZYB |
POSZCZEGÓLNE MIESIÄ„CE ROKU |
|||||||||||
I |
II |
III |
IV |
V |
VI |
VII |
VII |
IX |
X |
XI |
XII |
|
leszczyna |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
olsza |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
brzoza |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
topola |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dÄ…b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
trawy |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
babka |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
szczaw |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
pokrzywa |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
komosa |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
bylica |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ambrozja |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Cladosporium |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Alternaria |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|