W Puńsku przygotowano cały cykl imprez na tegoroczne Dni Puńska i odpust Matki Boskiej Zielnej. Początek świętowania już w sobotę, 12 sierpnia.
W ciągu czterech dni nie zabraknie koncertów i dla młodzieży, i dla starszych osób. Jak co roku, kulminacja święta, to 15 sierpnia, kiedy w Puńsku odbędzie się najważniejszy odpust w roku - Zielna.
Tego dnia odbędzie się też na rynku przy kościele i na ul. 1-go Maja w Puńsku (w godzinach 09:00-16:00) Jarmark rękodzieła ludowego.
Każdego roku, 15 sierpnia, w Kościele Katolickim obchodzone jest święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W Polsce i na Litwie znane pod nazwą Święto Matki Boskiej Zielnej.
Święto Chleba, Mleka i Miodu
W Puńsku to również dni tej miejscowości połączone ze Świętem Chleba, Mleka i Miodu, które w tym roku odbędzie się już w niedzielę, 13 sierpnia w agroturystycznej osadzie "Šilainė". W programie wyjazd o godz.13.30 bryczkami z Puńska do Centrum Wypoczynku i Rozrywki „Šilainė”, o godz. 14.00 początek imprezy. W gospodarstwie agroturystycznym nad jeziorem Sejwy można będzie wziąć udział w obrzędach żniwnych, zobaczyć, jak przed laty koszono, zbierano zboże. To doskonała okazja, by samemu spróbować młócenia cepami, mielenia ziarna na żarnach, przesiewania mąki, przygotowania ciasta chlebowego i pieczenia w piecu opalanym drewnem, samemu wydoić krowę, ubić masło, pokosztować miodu. Mieszczuchy mogą dowiedzieć się, że mleko i masło wcale nie pochodzi ze sklepu, czy nawet lodówki. Mogą też sami spróbować coś pod okiem gospodarzy upichcić, przygotować do jedzenia według tradycyjnych receptur, wziąć udział w procesie wyrobu sera i kręcenia miodu z pasieki. Natomiast o godz.20.00 rozpocznie się tu koncert i zabawa przy ognisku.
Korzenie Centrum Wypoczynku i Rozrywki Šilainė sięgają lat 1998, kiedy to w drewnianym domku przeniesionym z miejscowości Puńsk, przyjęto pierwszych gości. Po raz pierwszy Święto Chleba, Mleka i Miodu zorganizowano 15 sierpnia 2004 r., podczas tradycyjnego święta gminy Puńsk – Matki Boskiej Zielnej. Te trzy produkty, które znalazły się w nazwie, są dla człowieka bardzo ważne. Chleb, chlebek, chlebuś ma szczególne znaczenie. To nie tylko podstawowy element jadłospisu. Z nim od czasów pogańskich były związane różne obrządki, podania, tradycje. Chrześcijanie również w jednej ze swoich modlitw proszą Boga: „… chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj…”.
Tradycje Zielnej
Zgodnie z odwieczną tradycją, do Zielnej, przypadającej 15 sierpnia, czas skończyć żniwowanie. Inne ludowe przysłowie powiada zaś, iż „ kto na Zielną w gości nie pojedzie, ten w życiu szczęścia mieć nie będzie”. Zielna decydowała też, jaka będzie pogoda jesienią. Ładna pogoda w to święto oznaczała też pogodną jesień do czasu wylotu bocianów, czyli na św. Bartłomieja.
Tradycje Zielnej, jako święta zbiegu lata z jesienią, gdy najważniejsze prace żniwne zostały już wykonane, sięgają czasów pogaństwa. To był czas podziękowania Bogom za letnie dobra, ofiarowanie zbiorów i ich święcenie, a jednocześnie święto kwiatów i pożegnanie z zielenią. W tym dniu trwały spotkania krewnych, wspominano zmarłych, śpiewano, a nawet wystawiano sztuki teatralne. Według tradycji w dniu święta pieczono chleb z plonów nowego ziarna.
Według, prof. Franciszki Dundelienes, dawni Bałtowie obrzędy Zielnej przeznaczali na cześć wielkiej Divy ( bogini) rodzicielki – Łady. Rzymianie w tym dniu czcili boginię Dianę, Grecy – Artemidę. Te boginie były uznawane za opiekunki zwierząt i roślin. Odnaleziono nawet źródła, mówiące, iż 500 lat przed Chrystusem, 15 sierpnia, była oddana w Rzymie, na wzgórzu Avetin, świątynia na cześć Diany. Po wprowadzeniu chrześcijaństwa, obchody końca lata ujednolicono ze świętem Wniebowzięcia.
Najważniejsze były i są w tym dniu zioła i polne kwiaty. Kobiety zbierały je i niosły do kościoła, by poświecić. W Dzūkiji Zielna była też zwana Kapuścianą. Kobiety do bukietów z kwiatów wkładały także marchew z liśćmi, groch, buraki, nawet głowy kapusty. Panny zaś wkładały na głowy wianki z dziewięciu różnych ziół. Poświęcone warzywa spożywała cała rodzina, dawano je także zwierzętom domowym, by chronić przed chorobami. Chorym przyrządzono z nich herbatę. Też miała moc uzdrowicielską.
Nasi pradziadowie wierzyli (dziś wierzyć też nikt nie zabrania), że np. poświęcone liście piołunu, chronią zabudowania od piorunu. Stąd też, wieszano je pod belkami stodół i chlewów, umieszczano pod fundamentami domów, leczono ludzi i zwierzęta domowe. Mają on bowiem też właściwości lecznicze. Sporządzone na jego bazie leki wzmagają apetyt, trawienie, mają antyalergiczne działania i zmniejszają stany zapalne.
Na Suwalszczyźnie (tej geograficznej), ziemi Dziuków, Wschodniej Litwie, wysuszone bukiety poświęconych ziół wkładano do poduszek, a nawet do trumien. W niektórych regionach niesiono jeszcze do kościoła gałązki leszczyny oraz dębu. Wszyscy, oczywiście, bukieciki kwiatów polnych.
Wszystkie te tradycje można co roku przypomnieć w Puńsku - stolicy Polskich Litwinów, Zielna w Puńsku (15 sierpnia) zbiega się z głównym odpustem parafialnym. Kobiety podczas święta kwiatami, ziołami i kłosami zbóż przystrajają kościół, ołtarzyki niesione w procesji, obrazy świętych. Od 1967 r. w puńskiej parafii poszczególne wsie wykonują wieńce - ołtarzyki, które są święcone podczas Sumy i niesione wokół kościoła w uroczystej procesji. Wieńce symbolizują nie tylko podziękowanie Bogu za zebrane plony, ale są dowodem istnienia twórczości ludowej. Poszczególne wsie prześcigają się, żeby ich wieńce były jak najciekawsze.
Na Zielną w Puńsku na pewno i w tym roku nie zabraknie wieńców, wianków, wiązanek kwiatów. Zmysły będą, jak zwykle, przyciągać trawy, olejki i smarowidła różne z trawy właśnie wykonane. I "saldżiam sapnui" (na słodki sen), i do herbaty, syropu…
A jak komu zapachu za mało, zawsze będzie mógł stanąć w kolejce do straganów serwujących ekologiczny miód, czarny litewski chleb, sękacze, mrowiska, „Napoleony”, stulistne ciasta…
Na Zielną odbywa się w Puńsku nie tylko zwykły odpust i jarmark, ale też i wiele imprez towarzyszących, bo uroczystości Zielnej połączone są także z Dniami Puńska. Jak zwykle przyjedzie sporo gości oraz wystawców, rękodzielników, artystów z całej Litwy, w tym i dużo znamienitych twórców ludowych. Na jarmarku (przy miejscowym kościele) można będzie kupić tkaniny, hafty, ceramikę, wyroby z drewna i gliny, wycinanki, palmy, pisanki, koszyki... Można też samemu spróbować tkać jakąś tkaninę, ulepić gliniany garnek, czy wykuć podkowę. Udział zapowiedziało ponad 100 twórców ludowych.
Szczegółowy program Zielnej oraz Dni Puńska:
Sobota, 12 sierpnia, godz. 19.00: XXIV Festiwal litewskiej młodzieżowej piosenki estradowej przy Domu Kultury Litewskiej w Puńsku.
Niedziela, 13 sierpnia: Święto Chleba, Mleka i Miodu w "Šilainė". Początek o godz.14.00.
W programie m.in.: wspólne przygotowywanie regionalnych potraw i ich kosztowanie, obrzędy żniwne, konkury, a także tańce oraz koncert zespołów ludowych.
Poniedziałek, 14 sierpnia, godz.19.00, w DKL koncert ludowego zespołu Jotva.
Wtorek, 15 sierpnia:
8.00 - Msza w języku litewskim
9: 00 - Otwarcie XXXIV jarmarku rękodzieła, sztuki ludowej i kulinarnej pogranicza na placu przy kościele
9: 30 - Msza w języku polskim i uroczysta procesja
11.00 - Odmawianie różańca przez chór kościelny
12: 00 - Poświęcenie wieńców żniwnych
12: 15 - Msza w języku litewskim i uroczysta procesja wokół kościoła
14:00 - XXI Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny „Tkaj siostrzyczko” na placu przy kościele
KONCERTY PRZY DOMU KULTURY LITEWSKIEJ:
18:00 –22.30 - Koncerty zespołów artystycznych z Litwy przy Domu Kultury Litewskiej Puńsku
23: 00 – Zabawa
Inne atrakcje:
- Cały dzień będzie można zwiedzać osadę jaćwiesko - pruską w Oszkiniach k.Puńska
- Skansen w Puńsku, muzeum etnograficzne „Stara Plebania”, wystawę 420 lat parafii Puńsk, czy też wystawę tradycyjnych ubrań litewskich z minionych wieków.
To dla ducha.
A dla ciała tradycyjne litewskie i regionalne potrawy w puńskich restauracjach: „Punsko Užeiga”, „Karčema”, “Rūta”.
Jan Wyganowski
