Via Baltica od Suwałk do Budziska. Impresa Pizzarotti: chcieliśmy wybudować ten odcinek za 862 mln

Po otwarciu ofert w drugim przetargu na wykonawcę odcinka drogi ekspresowej S61 Suwałki - Budzisko, oświadczenie wydała firma, która wygrała pierwszy przetarg z kwotą 605 mln zł i terminem zakończenia prac w 2020 roku. Z pisma wynika, że polski podatnik straci przynajmniej 175 mln zł.

Włoska firma Impresa Pizzarotti informuje, że nie z jej winy o dziewięć miesięcy opóźniło się wydanie zezwolenia na realizację inwestycji j drogowej. Przekonuje, że już po złożeniu przez nią oferty, która nie została precież uznana za rażąco niską, w Polsce nastąpił nie dający się przewidzieć drastyczny wzrost cen materiałów budowlanych, a wynagrodzenia pracowników w tej branzy podskoczyły nawet o 70 procent. Juź w 2018 roku firma podjęła próby waloryzowania kontarktu, ale Główna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad odpowiedziała, że ryzyko wzrostu cen towarów i usług obciąża wyłącznie wykonawcę.

Ostatecznie, Impresa Pizzarotti wystapiła z propozycją ugody, polegającą na podwyższeniu kontraktu z 605 na 862 mln zł. Dołączyła do niej ekspertyzę, według której wybudowanie drogi z Suwałk do Budziska za pierwotną kwotę, przyniosłoby jej stratę w wysokości 256 mln zł. Takie rozwiązanie, przekonują Wlosi, byłoby korzystne także dla Skarbu Państwa, ponieważ inwestycja byłaby nieprzerwanie realizowana, nie trzeba byłoby wyłaniać nowego wykonawcy.

Impresa Pizzarotti informuje, że z braku reakcji, to ona 19 czerwca bieżącego roku wypowiedziała umowę, a Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad kilka godzin później obwieściła o odstąpieniu od umowy.

Jak informowaliśmy, na drugi przetarg wpłynęły trzy oferty, w wysokości 1,037 mld zł , 1289 mld zł i 1,515 mld zł brutto. Impresa Pizzarotti zwraca uwagę, że teraz GDDKiA przeznaczyła na tę inwestycję 896 mln zł, tylko 5 proc. więcej niż w 2017 roku, mimo że ceny towarów i usług wzrosły nie o kilka lecz o kilkadziesiąt procent.

Włoska firma przytacza analizy, według których zrywanie nierentownych kontraktów przez brak waloryzacji wydłuża czas budowy o 2 lata i powoduje wzrost kosztów nawet o 90 procent. W sumie, ma to kosztować podatników od 4,7 mld zł do nawet 10 mld zł.

Lada dzień się przekonamy, czy i jak na oświadczenie Impresa Pizzarotti, które w całości publikujemy niżej, zareaguje GDDKiA.

Oświadczenie Impresa Pizzarotti dotyczące budowy odcinka drogi ekspresowej S61 w Polsce, zaangażowania w projekt Impresa Pizzarotti, a także nowych ofert w przetargu ogłoszonym przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad

Impresa Pizzarotti & C. S.p.A to jedno z wiodących włoskich i międzynarodowych przedsiębiorstw budowlanych, które zajmuje się projektowaniem i realizacją największych inwestycji infrastrukturalnych, takich jak drogi i autostrady, linie kolejowe, zapory, budynki różnorodnego przeznaczenia, w tym przemysłowe i cywilne (w tym szpitale, uczelnie, więzienia), elektrociepłownie, a także wykonawstwem prac podziemnych. Oprócz rodzimych Włoch, firma obecna jest na wielu międzynarodowych rynkach, w tym w Europie (m. in. Czarnogórze, Francji, Kuwejcie, Mołdawii, Monako, Polsce, Rumunii, Serbii, Szwajcarii) oraz na świecie (m. in. w Algierii, Arabii Saudyjskiej, Australii, na Bliskim Wschodzie, w Chile, Kamerunie, Kuwejcie, Peru, Rosji, USA oraz ZEA). Dynamiczny rozwój inwestycji infrastrukturalnych w Polsce stał się impulsem do poszerzenia działalności Impresa Pizzarotti i wejścia na rynek polski – firma otworzyła swoje biuro w Warszawie, a na kolejnym etapie oddziały w Bydgoszczy i Białymstoku, inwestując ponadto ok. 36 mln zł w zakup zakładu produkcji asfaltu, zakładu do prefabrykacji elementów betonowych oraz liczne sprzęty do budowy dróg.

W marcu 2017 roku Impresa Pizzarotti złożyła ofertę w przetargu na zaprojektowanie i budowę odcinka drogi ekspresowej S61 o długości 24,16 km z Suwałk do Budziska w województwie podlaskim. Oferta została uznana przez GDDKiA za najkorzystniejszą - nie została odrzucona zgodnie z Prawem Zamówień Publicznych z uwagi na rażąco niską cenę. W czerwcu 2017 roku Impresa Pizzarotti podpisała kontrakt na kwotę 605,6 mln zł brutto. Zgodnie z umową, zaplanowany czas realizacji zadań wynosił 31 miesięcy (wliczając w to okresy zimowe w fazie projektowania). Zgodnie z umownym harmonogramem prac Impresa Pizzarotti zrealizowała dwa etapy projektowe. Z przyczyn nieleżących po stronie wykonawcy wydanie zezwolenia na realizację inwestycji drogowej (ZRID) nastąpiło z dużym opóźnieniem – pierwotnie miało być wydane w sierpniu 2018 roku, a zostało wydane w maju 2019 roku, czyli z 9-miesięcznym opóźnieniem. Ta okoliczność, jak również inne przeszkody nieleżące po stronie Impresa Pizzarotti, opóźniły przystąpienie przez wykonawcę do fazy realizacji robót.

Od przełomu lat 2015 i 2016, w związku z licznymi przetargami na budowę inwestycji infrastrukturalnych ogłaszanymi przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) oraz PKP Polskie Linie Kolejowe, cały rynek wszedł w okres gwałtownego wzrostu kluczowych czynników produkcji, wywołanego znaczącym ograniczeniem dostępności siły roboczej, materiałów i sprzętów budowlanych. W okresie od 2017 do 2019 roku cement podrożał o 44%, asfalt o 62%, stal zbrojona o 53%. Do tego doszły podwyżki cen oleju napędowego o 28%, a także wzrost przeciętnego wynagrodzenia w sektorze budowlanym nawet o 70%. Wzrosty te wystąpiły już po złożeniu oferty przez Impresa Pizzarotti, a ich nadzwyczajny i nieprzewidywalny charakter uniemożliwił ich uwzględnienie na etapie ofertowania. Biorąc pod uwagę swoje wcześniejsze doświadczenie na odcinkach trasy S5, wobec groźby poniesienia rażącej straty i ryzyka finansowania inwestycji praktycznie w całości z własnych środków, już w połowie 2018 roku Impresa Pizzarotti podjęła pierwsze próby polubownego rozwiązania sytuacji, zgodnie z polskim prawem w trybie art. 357¹ oraz art. 632 polskiego kodeksu cywilnego.

Na początku 2019 roku w oficjalnym piśmie skierowanym do GDDKiA wykonawca przedstawił swoje stanowisko wraz z możliwymi scenariuszami dalszego postępowania. W odpowiedzi GDDKiA podkreśliła, że ryzyko wzrostu cen towarów i usług obciąża wyłącznie wykonawcę.

W tej sytuacji Impresa Pizzarotti w kwietniu 2019 roku złożyła wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. Propozycja ugodowa, mająca na celu przywrócenie równowagi kontraktowej, obejmowała podwyższenie wynagrodzenia umownego z kwoty 605,5 mln zł brutto do kwoty 862,3 mln zł brutto, tj. o kwotę 256,7 mln zł brutto. Impresa Pizzarotti przekazała GDDKiA opinię niezależnego i renomowanego eksperta, który oszacował grożącą wykonawcy stratę na kwotę ponad 256 mln zł brutto, czyli około 40% pierwotnej wartości umowy. Proponowane rozwiązanie było także korzystne dla Skarbu Państwa, ponieważ umożliwiłoby nieprzerwaną realizację inwestycji, a ponadto pozwoliłoby uniknąć wydatkowania dodatkowych środków publicznych na ewentualne sądowe rozstrzygnięcie sporu i powierzenie dokończenia inwestycji innemu wykonawcy. Jednak także i tym razem GDDKiA nie podjęła współdziałania z wykonawcą, które pozwoliłoby rozwiązać zaistniały problem.

Brak reakcji i sztywne stanowisko GDDKiA skłoniły Impresa Pizzarotti do wypowiedzenia zawartej umowy w dniu 14 czerwca 2019 roku, po uprzednim wezwaniu GDDKiA do rozwiązania problemów projektowych blokujących realizację. Tego samego dnia, kilka godzin później, GDDKiA przekazała oświadczenie o odstąpieniu. Impresa Pizzarotti uważa pismo GDDKiA za bezprzedmiotowe oraz pozbawione podstaw faktycznych i prawnych.

Następnym krokiem GDDKiA było rozpisanie nowego przetargu.

W dniu 21 października 2019 roku GDDKiA poinformowała o otwarciu ofert na dokończenie odcinka, który był wcześniej realizowany przez Impresa Pizzarotti. Wszystkie z tych ofert znacząco przekraczają kosztorys GDDKiA, który wynosi 896 mln zł (pierwotny kosztorys z 2017 roku wynosił 852,5 mln zł, co jest równoznaczne z podniesieniem szacunków zaledwie o 5% pomimo kilkudziesięcioprocentowych wzrostów cen towarów i usług o znaczeniu kosztotwórczym). Najniższa cena zaproponowana w przetargu wyniosła 1,037 mld zł brutto, a najwyższa 1,515 mld zł brutto.

Kwoty te są znacząco wyższe od kwoty proponowanej przez Impresa Pizzarotti w kwietniu 2019 roku. Polski podatnik zaoszczędziłby 175,5 mln zł, tj. 17% względem najtańszej aktualnie oferty, przy czym kwota te nie obejmuje jeszcze dalszej oszczędności związanej z kosztami, jakie GDDKiA zmuszona jest i będzie ponieść w związku z ponownym przetargiem i dokończeniem inwestycji przez nowego wykonawcę. Obecny harmonogram prac zakłada zakończenie prac w okresie 24 miesięcy, czyli w praktyce, biorąc od uwagę przerwy zimowe, do połowy 2022 roku. Impresa Pizzarotti wykonałaby prace wcześniej, tj. do końca II kwartału 2021 (biorąc pod uwagę 9-miesięczny okres oczekiwania na ZRID oraz przerwy zimowe), tym samym nie narażając lokalnej społeczności oraz kierowców przejeżdżających przez tę okolicę na przedłużenie budowy o ponad rok.

Impresa Pizzarotti jest przedsiębiorstwem rodzinnym z ponad stuletnim doświadczeniem zdobytym we Włoszech oraz na wymagających rynkach zagranicznych. Działalność firmy opiera się na uczciwym i rzetelnym podejściu do realizacji zobowiązań i dążeniu do usatysfakcjonowania klienta. Od początku celem firmy było pełne i satysfakcjonujące inwestora oraz użytkowników dróg wykonanie prac na odcinku trasy S61 oraz trzech innych odcinkach trasy S5, ponieważ zależało jej, aby realizacje te stanowiły potwierdzenie zaangażowania przedsiębiorstwa w rozwój na polskim rynku.

Podsumowując:

po złożeniu oferty na polskim rynku budowlanym nastąpił nadzwyczajny i nieprzewidywalny wzrost cen towarów i usług, który zaburzył równowagę kontraktową;
GDDKiA odmówiła przywrócenia tej równowagi i przerzuciła ryzyko wzrostu cen towarów i usług w całości na Impresa Pizzarotti, której w rezultacie groziła wielomilionowa strata i która musiałaby kredytować GDDKiA na okres kilkunastu najbliższych lat;
Impresa Pizzarotti zaproponowała polubowne rozwiązanie problemu wzrostu cen towarów i usług, które pozwoliłoby dokończyć inwestycję w razie podwyższenia wynagrodzenia, co w sytuacji, która miała miejsce na rynku jest dopuszczalne przez prawo;
wobec braku współdziałania i zwłoki GDDKiA w wykonywaniu swoich obowiązków kontraktowych, dotyczących w szczególności prac projektowych (w połowie czerwca 2019 r. wciąż istniały problemy, które uniemożliwiały w zasadzie rozpoczęcie realizacji), Impresa Pizzarotti w dniu 14 czerwca 2019 r. odstąpiła od umowy;
złożone oferty na dokończenie inwestycji istotnie przekraczają budżet GDDKiA oraz są o kilkaset milionów wyższe od kwoty, za którą Impresa Pizzarotti zrealizowałaby umowę w razie podjęcia rozmów przez GDDKiA (co stanowi oszczędność na poziomie 175 mln zł względem najniższej obecnie oferty);
brak współdziałania GDDKiA z Impresa Pizzarotti, w kwestii nadzwyczajnego wzrostu cen towarów i usług, naraził społeczność lokalną oraz kierowców przejeżdżających przez tą okolicę na przedłużenie budowy o ponad rok.

Raporty rynkowe

Na rynku dostępnych jest aktualnie kilka opracowań i raportów, które wskazują, że zaniechanie waloryzacji kontraktów budowlanych skutkuje szeregiem negatywnych konsekwencji dla państwa. Według raportu Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE) przy Federacji Przedsiębiorców Polskich¹, zrywanie nierentownych kontraktów przekłada się na opóźnienie realizacji inwestycji nawet o okres 2 lat oraz na wzrost ostatecznego kosztu średnio nawet o prawie 90%. Według szacunków analityków, zrywanie aktualnie realizowanych w Polsce kontraktów wywołane brakiem waloryzacji przyczynia się do wzrostu ich kosztów od 4,7 mld zł do nawet 10 mld zł w przypadku realizacji negatywnego scenariusza.

Oprócz kwestii czysto ekonomicznych w takiej sytuacji rozważyć należy także koszty społeczne i środowiskowe. Opóźnienia w realizacji inwestycji powodują bowiem konieczność kontynuacji ruchu po mniej bezpiecznych drogach, przyczyniając się do zwiększenia wypadkowości. Dodatkowo powodują wydłużenie czasu podróży, co przekłada się na konkretny ekwiwalent pieniężny utraconego czasu, jak również emisje wielu ton CO2 do atmosfery.

1 Analiza opracowana przez Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE) przy Federacji Przedsiębiorców Polskich – FPP.