Nie będzie reaktywacji linii kolejowej Ełk - Olecko- Gołdap?

W ramach programu Kolej Plus w województwie warmińsko - mazurskim planowano modernizacje (odtwarzanie) kilku linii kolejowych.

- Modernizacja linii kolejowej nr 223 Czerwonka – Biskupiec – Mrągowo – Mikołajki – Orzysz

- Modernizacja linii kolejowej nr 41 Gołdap - Olecko - Ełk

- Modernizacja linii kolejowej nr 35 Ostrołęka – Chorzele – Wielbark – Szczytno (odcinek na terenie województwa warmińsko-mazurskiego) Powiat Działdowski

- Rewitalizacja i odtworzenie linii kolejowej na trasie Działdowo - Toruń na odc. Działdowo - Brodnica 

W ogłoszonym w 2021 roku planie inwestycyjnym PKP PLK do 2040 roku też znalazła się modernizacja torów Olecko – Gołdap.

Okazuje się, że nie wszystkie planowane przedsięwzięcia uda się zrealizować.

Marszałek województwa warmińsko - mazurskiego Gustaw Marek Brzezin przedstawił 01 lutego 2022 roku oficjalne stanowisko w sprawie rozwoju transportu kolejowego w regionie Warmii, Mazur i Powiśla.

W stanowisku czytamy m.in.:

- Nie ulega wątpliwości, że modernizacja kolei pozytywnie wpływa na szeroko pojmowany rozwój społeczno-gospodarczy regionu. Także w tej płaszczyźnie zarząd województwa otwarcie angażuje się w programy umożliwiające pozyskanie dofinansowania ze środków zewnętrznych, opartych m.in. na środkach europejskich oraz budżecie państwa.

Jednym z wyrazów aktywności zarządu województwa warmińsko-mazurskiego w tej materii jest partycypacja w Programie Uzupełniania Lokalnej i Regionalnej Infrastruktury Kolejowej Kolej Plus do 2028 roku. Władze regionu pracowały nad możliwością dofinansowania trzech projektów w ramach programu Kolej Plus: modernizacji linii kolejowej nr 223 (Czerwonka – Biskupiec – Mrągowo – Mikołajki – Orzysz), linii kolejowej nr 041 (Gołdap – Olecko – Ełk) oraz linii kolejowej nr 35 (Ostrołęka – Chorzele – Wielbark – Szczytno; odcinek na terenie województwa warmińsko-mazurskiego).

Należy zaznaczyć, że opracowanie tych projektów było poparte merytoryczną, wnikliwą analizą, a nie sugerowaną reakcją zarządu województwa na rzekome zewnętrzne naciski polityczne.

Wyżej wymienione projekty spełniły wszelkie kryteria i po ocenie formalnej znalazły się w grupie 96 wniosków zakwalifikowanych do II etapu naboru, gdzie dopiero studium planistyczno-prognostyczne i złożenie dokumentu zabezpieczającego finansowanie będzie decydować o realizacji projektu.

Konstrukcja Programu Uzupełniania Lokalnej i Regionalnej Infrastruktury Kolejowej Kolej Plus do 2028 roku zakłada, że po stronie samorządów wnioskujących o dofinansowanie modernizacji linii kolejowej jest zobowiązanie pokrycia wkładu własnego w wysokości 15% wartości inwestycji, a także sfinansowanie wszystkich kosztów niekwalifikowanych (i podatku VAT od nich), do których zalicza się m.in. budowa i utrzymanie infrastruktury towarzyszącej (drogi i chodniki do przystanków, parkingi, węzły przesiadkowe, infrastruktura handlowa, dworce kolejowe).

Wytworzone w procesie budowlanym elementy infrastruktury kolejowej jako środki trwałe ma następnie przejąć na majątek spółka PKP Polskie Linie Kolejowe – zarządca infrastruktury kolejowej. To oznacza, że mimo zapewnienia wkładu własnego do projektu oraz pokrycia kosztów niekwalifikowanych przez samorządy, wnioskodawca (w tym przypadku województwo i partnerzy) nie będzie miał żadnej podmiotowości w zakresie własności wytworzonej infrastruktury, na którą wykłada środki.

Jest to wyraźne deprecjonowanie roli, jaką w całym procesie inwestycyjnym odgrywają samorządy, dla których pokrycie tak dużych kosztów jest wyjątkowo trudnym zadaniem, zwłaszcza w obliczu systematycznego ograniczania ich możliwości budżetowych- głosi stanowisko.

Tylko Czerwonka - Biskupiec - Mrągowo - Mikołajki - Orzysz

Inne samorządy nie maja pieniędzy na wsparcie inwestycji.

Zarząd województwa zaprosił do współpracy w realizacji projektów samorządy lokalne, przez tereny których przebiegają rzeczone linie kolejowe. Wszystkie JST pozytywnie odpowiedziały na zaproszenie. W toku ustaleń przyjęto metodologię podziału partycypacji w zabezpieczeniu wkładu własnego do projektu: spośród wymaganych 15% wartości inwestycji jedną połowę tej części sfinansuje samorząd województwa, a drugą połowę - samorządy lokalne.

Przyjęte założenia uzyskały pełną aprobatę jedynie wśród samorządów, przez tereny których przebiega trasa linii kolejowej nr 223 (Czerwonka - Biskupiec - Mrągowo - Mikołajki – Orzysz). Skutkiem tego dalej procedowanym projektem modernizacji linii kolejowej w województwie warmińsko-mazurskim w ramach programu Kolej Plus jest wspomniana linia nr 223.

Żaden z 9 samorządów zainteresowany modernizacją linii kolejowej 41 Ełk - Olecko - Gołdap nie zakładał pokrycia wkładu własnego ze swoich budżetów, bo takich pieniędzy po prostu nie posiadają.

Niespełna rok temu, tj. 12 lutego 2021 roku, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego wystosował oficjalne pismo zaadresowane do Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów oraz Prezesa PKP PLK.

Zwrócono w nim uwagę na wspomniany fakt deprecjonowania podmiotowości samorządów w programie, a także stwierdzono, że kryteria II etapu naboru wniosków do programu Kolej Plus nie uwzględniają specyfiki poszczególnych regionów. Skutkiem tego jest sytuacja, w której większe szanse na pozyskanie dofinansowania mają bogatsze samorządy kosztem tych mniej rozwiniętych. W istocie podważa to nadrzędny cel programu Kolej Plus, jakim miało być upowszechnienie transportu kolejowego, na terenach których dostęp do niego dotychczas był ograniczony.

Długie starania samorządów z EGO

Samorządy należące do Stowarzyszenia powiatów, miast i gmin "EGO Kraina bociana”, leżące wzdłuż linii 41, zabiegały od lat o przywrócenie transportu kolejowego. Było wiele pism, spotkań, w tym w Kancelarii Prezydenta RP.

Już w grudniu 2018 roku rozmawiano w Gołdapi na ten temat z senator Małgorzatą Kopiczko, która przebywała w mieście spotkała się z gołdapskimi przedsiębiorcami oraz władzami miasta. Uczestnicy spotkania zgodnie stwierdzili, że przywrócenie połączenia kolejowego do Gołdapi byłoby kamieniem milowym w rozwiązaniu problemów związanych między innymi z transportem towarów, produkowanych przez gołdapskich przedsiębiorców.

Biorąc pod uwagę funkcjonowanie gołdapskiej Podstrefy SSE, ma to ekonomiczny sens, bowiem funkcjonujące w strefie firmy chętnie korzystałyby z takiej właśnie kolei przy transportach swoich towarów.. Być może nawet taka kolej byłaby zachętą do dalszego rozwijania się strefy o kolejne firmy, więc i byłyby nowe miejsca pracy – mówiono podczas spotkania.  

Małgorzata Kopiczko poinformowała zebranych, że, niestety, do 2020 roku nie uda się wprowadzić tej inwestycji do budżetu, jednak starania o to z jej strony, a także ze strony gołdapskiego samorządu, nie ustaną.

- Nie poddajemy się – stwierdziła wówczas senator Kopiczko ( w 2019 roku została wybrana senatorem na kolejną kadencję – przyp. red). - Będziemy próbować wpisać odcinek Gołdap-Olecko do planów rozwoju linii kolejowej na następne lata - mówiła.

Interpelacja posła

Poseł WiM Janusz Cichoń złożył zaś latem 2022 roku interpelację w sprawie przywrócenia linii kolejowej Ełk - Olecko – Gołdap. 

Pisał m.in. o znaczeniu gospodarczym, ekologicznym, militarnym tego odcinka kolejowego:

- ”Obecnie odcinek mazurskiej linii nr 41 Ełk – Olecko – Gołdap jest przejezdny jedynie między Ełkiem a Oleckiem, gdzie można jeździć z prędkością do 80 km/h. Dalej, od Olecka do Gołdapi, linia jest całkowicie nieprzejezdna. Między Ełkiem a Oleckiem kursują wyłącznie pociągi towarowe, a ruch pasażerski wygasł w rozkładzie jazdy 2012/2013. Budowa linii Rail Baltica raczej wyeliminuje Olecko z rozkładów jazdy większości pociągów towarowych, co zakończy się marginalizacją tej i tak mało uczęszczanej stacji.

Modernizacja linii na całym odcinku ma sens, a realizacja powyższej modernizacji przyczyni się do włączenia komunikacji i zmniejszenia przepaści w dostępie do Polski północno-wschodniej, zdecydowanie przyczyni się do rozwoju gospodarczego regionu oraz w przyszłości może stać się kołem zamachowym rozwoju współpracy transgranicznej Unia Europejska – Rosja. Lecz to nie wszystko. Inwestycja przeprowadzona przez państwo ze względu na wymogi bezpieczeństwa i obronności północno-wschodnich rubieży RP otworzyłaby też możliwości wykorzystania jej do celów gospodarczych – kolejowych przewozów towarowych, ze szczególnym wskazaniem potencjału podmiotów gospodarczych funkcjonujących w podstrefie Gołdap Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej oraz Kopalni Kruszywa Stożne.

Modelowym działaniem państwa byłoby umożliwienie dostępności komunikacyjnej przyjaznym środowisku transportem kolejowym kuracjuszom, turystom i mieszkańcom Gołdapi – jedynej na Mazurach i Warmii miejscowości uzdrowiskowej uważanej za uzdrowisko o najczystszym powietrzu w Polsce oraz przywrócenie całej linii Ełk – Olecko – Gołdap, przede wszystkim ze względu na znaczenie dla obronności i bezpieczeństwa państwa, jako linii zwiększającej zdolności logistyczne przy granicy z obwodem kaliningradzkim FR i w bezpośrednim sąsiedztwie Przesmyku Suwalskiego, a także sfinansowanie przez państwo modernizacji linii kolejowej Olecko - Gołdap - czytamy w interpelacji.

W odpowiedzi Ministerstwo infrastruktury poinformowało, że odcinek możliwi jest ”(…) do realizacji w następnej perspektywie finansowej UE 2021-2027 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego bądź jego odpowiednika”.

Nadzieja w Programie Polska Wschodnia?

12 kwietnia 2021 r. w ramach zakończonych konsultacji programu „Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027” samorząd województwa zgłosił do tego programu, jako inwestycję priorytetową - odbudowę linii kolejowej nr 41 na odcinku Gołdap - Olecko. Samorządy lokalne nie musiałyby partycypować w kosztach tej inwestycji.

25 maja 2021 r. na sesji Sejmiku Województwa potwierdzono, że wobec finansowej niewydolności samorządów projekt odbudowy linii kolejowej zgłoszono do Programu Polski Wschodniej, gdzie będzie ponad 500 mln euro na inwestycje kolejowe.

Czy linia kolejowa nr 41 znajdzie się w tym Programie zależy teraz od decyzji rządu.

Wsparcie z tego programu na lata 2021 – 2027 skoncentruje się na czterech głównych obszarach: przedsiębiorczość i inwestycje, energia i klimat, spójna sieć transportowa oraz turystyka (ponadregionalne szlaki tematyczne) i usługi uzdrowiskowe (wsparcie miejscowości uzdrowiskowych na Warmii i Mazurach).

Program Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej został przyjęty przez Radę Ministrów w styczniu 2022 roku.. Ta decyzja kończy prace strony polskiej nad dokumentem. Zostanie teraz wysłany do Komisji Europejskiej, aby rozpocząć oficjalne negocjacje. Potem, pewnie nie wcześniej jak w III – IV kwartale 2020r. będą pewnie podejmowane decyzje o tym, jakie podstawowe projekty zostaną zakwalifikowane do realizacji.

Linia kolejowa nr 41

 To jednotorowa, w większości niezelektryfikowana linia kolejowa łącząca stację Ełk ze stacją Gołdap, przechodząca przez stację Olecko. W maju 1993 roku zamknięto dla ruchu pasażerskiego odcinek Olecko - Gołdap, a 30 czerwca 2002 roku również towarowy.

30 sierpnia 1999 roku zamknięto ruch pasażerski na odcinku Ełk - Olecko, ale już 18 lutego 2005 roku ruch pasażerski został oficjalnie przywrócony. Wraz z wprowadzeniem rozkładu jazdy 2012/2013 po linii kolejowej nie kursują żadne pociągi pasażerskie. 31 grudnia 2012 roku odjechał ostatni pociąg z Ełku do Olecka.

Najbardziej zniszczone są tory na odcinku Olecko - Gołdap. Obecnie stan techniczny infrastruktury na tej linii jest niedostateczny i nie ma możliwości wznowienia ruchu pociągów z jakakolwiek prędkością.

Konieczne jest zatem wykonanie kompleksowych robót modernizacyjnych wszystkich elementów infrastruktury kolejowej (tory, urządzenia sterowane ruchem kolejowym, urządzenia elektryczne i elektroenergetyczne, obiekty inżynieryjne, przejazdy kolejowo-drogowe, perony z wyposażeniem i oświetleniem).

WYG

Na fot: Ilustracja do tekstu. Zarośnięte tory k. Olecka i Gołdapi. Fot: UM Gołdap i własne