Rolnictwo. Rada Unii Europejskiej dała zielone światło dla zmian w Zielonym Ładzie

Kraje unijne w Radzie Unii Europejskiej zatwierdziły 13 maja zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej (WPR), które dają zielone światło dla ukierunkowanego przeglądu wspólnej polityki rolnej.

Dotyczy to przede wszystkim korzystnych dla rolników zmian w Zielonym Ładzi.

- Rada formalnie przyjęła  ukierunkowany przegląd niektórych podstawowych aktów wspólnej polityki rolnej (WPR). Niniejszy przegląd stanowi odpowiedź na obawy zgłaszane przez rolników w ostatnich miesiącach i uwzględnia wpływ wydarzeń geopolitycznych, takich jak konsekwencje rosyjskiej inwazji na Ukrainę oraz ekstremalne zjawiska pogodowe. Zaktualizowane przepisy zapewniają uproszczenie, zmniejszają obciążenie administracyjne i zapewniają większą elastyczność w zakresie zgodności z określonymi warunkami środowiskowymi, zapewniając jednocześnie rolnikom przewidywalne ramy - głosi komunikat Rady.

Najważniejsze zmian w Zielonym Ładzie:

Rolnicy będą mogli z mocą wsteczną stosować niektóre nowe zasady związane z uwarunkowaniami środowiskowymi w roku składania wniosków 2024 .

Dla rolników propozycje zmniejszą obciążenia związane z kontrolami i wprowadzą większą elastyczność w zakresie zgodności z określonymi warunkami środowiskowymi. Administracje krajowe również skorzystają na większej elastyczności w stosowaniu niektórych norm w sposób bardziej zgodny z realiami rolniczymi.

Ugorowanie

Rolnicy w UE będą musieli zachować istniejące elementy krajobrazu na swoich gruntach, ale nie będą już zobowiązani do przeznaczania minimalnej części swoich gruntów ornych na obszary nieprodukcyjne, takie jak ugory. Zamiast tego mogą dobrowolnie zdecydować się na pozostawienie części swoich gruntów ornych w charakterze nieprodukcyjnym lub ustanowienie nowych elementów krajobrazu (takich jak żywopłoty lub drzewa) i w ten sposób otrzymać dodatkowe wsparcie finansowe w ramach ekoprogramu, który wszystkie państwa członkowskie Wszyscy rolnicy w UE będą zachęcani do utrzymywania obszarów nieprodukcyjnych korzystnych dla różnorodności biologicznej bez obawy o utratę dochodów.

Płodozmian

Rolnicy z UE będą mogli spełnić ten wymóg, decydując się na rotację lub dywersyfikację swoich upraw, w zależności od warunków, z którymi się borykają. Elastyczność polegająca na dywersyfikacji upraw, a nie wyłącznie na płodozmianie, umożliwi rolnikom dotkniętym regularną suszą lub nadmiernymi opadami deszczu łatwiejsze spełnienie tego wymogu. 

Zgodnie z ustaleniami większe gospodarstwa rolne powinny wprowadzać bardziej zróżnicowane uprawy: w przypadku gospodarstw o powierzchni od 10 do 30 hektarów płodozmian ma polegać na utrzymaniu na gruntach ornych przynajmniej dwóch różnych upraw, a uprawa główna nie może zajmować więcej niż 75 proc. powierzchni; natomiast jeśli gospodarstwo liczy więcej niż 30 hektarów, dywersyfikacja będzie oznaczać co najmniej trzy różne uprawy, a dwie główne nie będą mogły przekraczać 95 proc. jego powierzchni. Zatwierdzone ostatecznie w poniedziałek zmiany umożliwiają jednak krajom członkowskim zwolnienie z tych zasad gospodarstw uprawiających głównie trawy, rośliny pastewne lub strączkowe, a także stosujących ugorowanie na większości swoich gruntów rolnych.

Ochrona gleby

Państwa członkowskie będą miały znacznie większą elastyczność w ustalaniu tego, co określają jako okresy wrażliwe, oraz praktyk, które pozwolą spełnić ten wymóg, w świetle warunków krajowych i regionalnych oraz w kontekście pogarszającej się pogody zmienność.

Oprócz tych konkretnych zmian Komisja proponuje, aby państwa członkowskie mogły zwolnić niektóre uprawy, typy gleby lub systemy rolnictwa z obowiązku spełniania wymogów dotyczących uprawy roli, pokrywy gleby oraz płodozmianu/dywersyfikacji uprawy.

Możliwe byłyby również ukierunkowane wyjątki umożliwiające orkę w celu przywrócenia trwałych użytków zielonych na obszarach Natura 2000 w przypadku ich zniszczenia przez drapieżniki lub gatunki inwazyjne

Ponadto w skrajnych przypadkach niesprzyjających warunków pogodowych uniemożliwiających rolnikom prawidłową pracę i przestrzeganie wymogów dobrej kultury rolnej państwa członkowskie mogą również wprowadzić tymczasowe odstępstwa.

Małe gospodarstwa a zasady dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska

Małe gospodarstwa o powierzchni poniżej 10 hektarów nie są zwolnione z obowiązku przestrzegania wymogów dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, lecz z kontroli tych warunków i kar. To zwolnienie dotyczące kontroli i kar ułatwi pracę drobnym rolnikom, którzy stanowią 65% beneficjentów WPR. Ponadto ogłoszone 22 lutego  r. i zaprezentowane już państwom członkowskim  uproszczenie metodologii niektórych kontroli zmniejszy liczbę wizyt w gospodarstwach niezwolnionych z kontroli nawet o 50%.

Odciąży to drobnych rolników i uwolni zasoby w administracjach krajowych.

Finansowe wsparcie

W planach strategicznych WPR przeznaczono 32% całkowitego budżetu WPR (około 98 miliardów euro) na dobrowolne działania wspierające cele w zakresie środowiska, klimatu i dobrostanu zwierząt.

System warunkowości i wyodrębnienie budżetu wraz z szeregiem innych kluczowych narzędzi zielonej architektury WPR (na przykład minimalne wymogi dotyczące wydatków na ekoprogramy i rozwój obszarów wiejskich) pozostają w mocy, aby zapewnić ogólnie wyższy poziom ambicji obecnej WPR w porównaniu z przeszłością.

Zachowano też pewne obowiązkowe wspólne elementy (na przykład obowiązek zachowania istniejących elementów krajobrazu) i zastąpiono ten obowiązek mechanizmem wsparcia dla rolników, dając im możliwość otrzymania rekompensaty za pozostawienie gruntów bezproduktywnych. Systemy dobrowolne nadal będą kompensować zobowiązania wykraczające poza poziom bazowy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, w związku z czym łączny wkład w środowisko i klimat jest nadal wyższy niż w poprzednim okresie.

Jak zapewnić, aby państwa członkowskie nie wprowadziły większej liczby przepisów i biurokracji przy wdrażaniu przepisów WPR i norm GAEC?

Obecna WPR jest wdrażana przez państwa członkowskie za pośrednictwem planów strategicznych WPR . Wszelkie udane działania upraszczające należy przeprowadzać w ścisłej współpracy z administracjami krajowymi. Istotne jest, aby państwa członkowskie również wykonały swoją część, w pełni wykorzystały wprowadzone nowe mechanizmy elastyczności i nie narzucały wymogów wykraczających poza wymogi wymagane na mocy prawodawstwa WPR.

Komisja będzie wspierać państwa członkowskie w upraszczaniu ich interwencji, w tym poprzez zapewnianie porad opartych na najlepszych praktykach oraz poprzez badanie możliwości zapobiegania niepotrzebnym komplikacjom i obciążeniom administracyjnym dla beneficjentów. 

Poprawa pozycji rolników w łańcuchu dostaw żywności

Łańcuch dostaw żywności charakteryzuje się różnym stopniem koncentracji. 95% podmiotów działających w sektorach środków produkcji rolnej i przemysłu spożywczego to mikroprzedsiębiorstwa lub małe przedsiębiorstwa, ale na rynku dominuje niewielka liczba dużych przedsiębiorstw. Z kolei sektor rolniczy, w którym znajduje się 9,1 mln gospodarstw, pozostaje bardzo rozdrobniony (średnia wielkość gospodarstwa w UE wynosi 17,4 ha).

Unia Europejska przyjęła już kilka środków mających zaradzić tej sytuacji i zapewnić solidny i sprawiedliwy łańcuch dostaw produktów rolno-spożywczych, umożliwiający rolnikom wykorzystanie korzyści płynących z możliwości rynkowych. Wśród tych środków znajdują się pewne wyłączenia z reguł konkurencji, przepisy wspierające współpracę rolników, zawieranie umów i zwiększoną przejrzystość rynku określone w rozporządzeniu w sprawie wspólnej organizacji rynków , które weszło w życie w dniu 20 grudnia 2013 r. i zostało ostatnio zmienione w grudniu 2021 r.

Rozporządzenie to obejmuje również uchwaliło zakaz niektórych nadużyć ze strony kupujących na mocy dyrektywy w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych (dyrektywa UTP), która weszła w życie w dniu 1 maja 2019 r. i zobowiązała państwa członkowskie do transpozycji jej do prawa krajowego przed dniem 1 maja 2021 r. Dyrektywa w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych chroni rolników i mniejszych dostawców produktów rolnych i spożywczych przed 16 nieuczciwymi praktykami handlowymi.

Zmiany wejdą w życie następnego dnia po opublikowaniu ich w Dzienniku Urzędowym UE, tj. do końca maja. Będą jednak obowiązywać z mocą wsteczną - rolnicy będą mogli je stosować, składając wnioski także za rok bieżący.

Przegląd planów do 31 grudnia 2025r.

Państwa członkowskie będą musiały dokonać przeglądu swoich planów strategicznych WPR do dnia 31 grudnia 2025 r., jeśli określone akty dotyczące środowiska i klimatu (na przykład dotyczące ochrony dzikiego ptactwa i siedlisk przyrodniczych dzikiej fauny i flory oraz ochrony wód) zostaną zaktualizowane na poziomie UE.

WYG

Źródła: Rada Unii Europejskiej: Komisja Europejska