Via i Rail Baltica oraz Carpatia, nowe korytarze. Wyzwania w europejskim transporcie

Zakończyła się międzynarodowa konferencja dotycząca rozwoju transportu na szczeblu europejskim, która została zorganizowana w ramach cyklu Europa Karpat.

Wzięli w niej udział przedstawiciele resortów ds. transportu z Polski, Szwecji, Ukrainy, Litwy, Rumunii, Czech i Cypru. W części konferencji uczestniczył prezydent Andrzej Duda.

– Drogi szybkiego ruchu w układzie północ-południe wreszcie powstają i zostało wykonano już dużą pracę w tę stronę. Dziękuję za nią. Wiele pracy jednak przed nami. Wszystkie stolice i duże miasta Europy Środkowej powinny być dobrze skomunikowane: od Helsinek, przez państwa bałtyckie, Polskę, Słowację, Węgry, aż po Bułgarię, Rumunię, Grecję – mówił Prezydent RP.

Minister infrastruktury RP Andrzej Adamczyk powiedział, że decyzja z grudnia 2022 r. o wpisaniu do sieci bazowej Transeuropejskiej Sieci Transportowej TEN-T nowego korytarza Morze Bałtyckie - Morze Czarne - Morze Egejskie jest dobrą wiadomością dla Europy Środkowej. Podkreślił przy tym aktywną rolę Polski w kształtowaniu tej decyzji na szczeblu unijnym.

– Szczególnie cieszy Polskę, ale także inne państwa, że został utworzony nowy korytarz łączący trzy morza, Morze Bałtyckie, Morze Czarne i Morze Egejskie, obejmujący szlak Via Carpatia i w przyszłości jego kolejowy komponent – Rail Carpatia. Zważając na obecne wyzwania geopolityczne i związaną z nimi konieczność redefinicji łańcuchów logistycznych nie możemy sobie pozwolić na opóźnienie prac nad aktem prawa UE regulującym nowy kształt transeuropejskich połączeń transportowych TEN-T. Liczymy, że proces legislacyjny mógłby zakończyć się jeszcze w 2023 r. – powiedział minister A. Adamczyk.

– Nasze państwa połączy jeden z planowanych korytarzy sieci transeuropejskich: Morze Bałtyckie – Morze Czarne – Morze Egejskie. Jego istotną częścią jest rozwijany z inicjatywy Polski międzynarodowy korytarz drogowy Via Carpatia, który ma szansę stać się pierwszym w historii Europy Środkowo-Wschodniej nowoczesnym i wydajnym łącznikiem między Europą Północną i Południową – powiedział z kolei wiceminister infrastruktury Grzegorz Witkowski.

Via Carpatia, Via Baltica, Rail Carpatia

W prowadzonych na poziomie europejskim pracach legislacyjnych, które zmienią rozporządzenie ws. sieci TEN-T, utworzono nowy korytarz łączący polskie porty w Trójmieście oraz wschodnią i południową Polskę ze Słowacją, Węgrami, Rumunią, Bułgarią i Grecją. Korytarz ten przyjął nazwę korytarza Morze Batyckie – Morze Czarne - Morze Egejskie

Minister infrastruktury RP Andrzej Adamczyk podkreślił, że w ostatnich latach Polska aktywnie uczestniczy w unijnych decyzjach dotyczących transportu wzdłuż wschodniej granicy wspólnoty.

- Rola krajów Europy Środkowej, państw Inicjatywy Trójmorza jest obecnie kluczowa. Dlatego rozwijamy infrastrukturę na osi północ-południe. To Via Carpatia i Via Baltica, ale także inwestycje kolejowe: Rail Baltica, a w przyszłości także Rail Carpatia - powiedział minister A. Adamczyk.

- Jeszcze 8 lat temu instytucje unijne nie wiedziały, czym jest planowany szlak Via Carpatia. Głos naszego regionu nie był słyszany, a stanowisko Polski szerzej znane. Dzisiaj nikt w Brukseli nie ma wątpliwości, że jest to sprawa ważna dla całej wspólnoty - dodał minister.

Via Carpatia

Via Carpatia to kluczowy korytarz transportowy łączący Europę Północną i Południową. Via Carpatia na terenie Polski to będzie miała około 700 km długości. W eksploatacji jest już blisko 260 km tej trasy, a w realizacji prawie 280 km.

Na terenie Polski w skład szlaku drogowego Via Carpatia wchodzą odcinki dróg ekspresowych S61, S16 i S19 przebiegające przez teren pięciu województw - podlaskiego, warmińsko-mazurskiego, mazowieckiego, lubelskiego i podkarpackiego.

Współpraca Polska - Litwa

- Polska jest wyjątkowo ważnym sąsiadem i strategicznym partnerem Litwy, z którą rozwijamy wspólne projekty strategicznych połączeń transportowych „Rail Baltica”, „Via Baltica”, „Via Carpatia”, wspólnie przyspieszamy ich realizację. Niezwykle ważny jest dla nas wspólny rozwój korytarza transportowego północ-południe od portów krajów bałtyckich do Morza Czarnego w celu stworzenia dodatkowych połączeń transportowych z Ukrainą, a także zapewnienia większych możliwości mobilności pasażerskiej, towarowej i wojskowej w regionie.  Litwa zamierza aktywnie uczestniczyć w projektach Inicjatywy Trzy Morze, które przyczyniają się do wzmocnienia sieci TEN-T, lepszej komunikacji i ruchu frachtowego w Europie - mówił minister łączności Litwy Marius Skuodis

Sieć TEN-T łączy największe miasta Unii Europejskiej, morze i lotniska, terminale kolejowe i inne węzły komunikacyjne. Sieć ta obejmuje też najważniejsze międzynarodowe połączenia drogowe i kolejowe na Litwie: Rail Baltica, Via Baltica, główną drogę Kłajpeda-Kowno-Wilno, linię kolejową Wilno-Kłajpeda, a także państwowy port morski Kłajpeda, lotniska Wilno, Kowno, terminal intermodalny w Połądze i Kownie.

Obecnie, gdy UE dokonuje rewizji polityki TEN-T, na wniosek Litwy planowane jest uzupełnienie nowej sieci TEN-T o europejską linię kolejową Wilno-Kłajpeda. Na Litwie już teraz planowane jest rozpoczęcie analizy wariantów tej trasy.

Realizacja tego projektu linii kolejowej oraz rozwój innych dwustronnych i międzynarodowych połączeń logistycznych zostały skonsolidowane w memorandum Ministrów Transportu Litwy i Polski podpisanym w Wilnie 16 września 2022 roku.

Polsko-słowackie porozumienie na rzecz budowy szlaku Via Carpatia

Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad i słowacka Národná Diaľničná Spoločnosť (NDS, odpowiedzialna m.in. za budowę i utrzymanie dróg szybkiego ruchu na Słowacji) zawarły porozumienie w sprawie stworzenia transgranicznego połączenia drogowego w ciągu szlaku Via Carpatia pomiędzy Polską i Słowacją.

– Via Carpatia to projekt transeuropejski, w którego realizację jest zaangażowanych wiele państw Europy Środkowej i Wschodniej. Polsko-słowacka współpraca, dzięki dzisiejszemu porozumieniu, wkracza w kolejny, jeszcze bardziej zaawansowany etap i przybliża nas do finału, jakim jest budowa tej trasy na całym jej przebiegu – powiedział wiceminister infrastruktury Rafał Weber.

Zawarte porozumienie umożliwi sprawną realizację połączenia drogowego pomiędzy Polską i Słowacją w ciągu trasy Via Carpatia. Ma ono związek z przyznaniem na tę inwestycję środków z unijnego instrumentu „Łącząc Europę” (Connecting Europe Facility - CEF). Zakres inwestycji po stronie polskiej dotyczy zaprojektowania i budowy drogi ekspresowej S19 na odcinku Dukla - Barwinek (granica państwa) o długości ponad 18 km wraz z niezbędną infrastrukturą.

Druga część trasy zostanie zrealizowana przez słowackiego partnera w ciągu drogi ekspresowej R4. Projekt ujęty w porozumieniu dotyczy aktualizacji studium wykonalności dla drogi R4 (ok. 59,5 km od granicy polsko-słowackiej), w związku z potrzebą stworzenia na Słowacji nowej drogi ekspresowej o dużej przepustowości.

Na dofinansowanie budowy transgranicznego połączenia drogowego na trasie Via Carpatia między Polską a Słowacją przeznaczonych zostanie ze środków CEF ponad 326 mln euro.

Korytarze solidarności

Solidarity Lanes, czyli tzw. korytarze solidarności to szlaki komunikacyjne, którymi uchodźcy z Ukrainy mogą przedostawać się do krajów Unii Europejskiej. Są one także wykorzystywane do dostarczania pomocy mieszkańcom Ukrainy: zarówno humanitarnej, jak i militarnej.

– Rząd i samorządy włożyły ogromną pracę w pomoc uchodźcom – powiedział Rafał Weber, sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury, odpowiedzialny na co dzień za transport i inwestycje drogowe.

R. Weber podkreślił, że inwazja Rosji na Ukrainę zmusiła wiele krajów do zmian swoich przyzwyczajeń dotyczących kierunku eksportu i importu towarów.

– Przewozy zbóż i nasion roślin oleistych z Ukrainy wykonane w 2022 roku były 27 razy większe niż w roku poprzednim - poinformował wiceminister Weber.

Znaczenie mobilizacji po stronie polskiej oraz konieczność integracji systemów transportowych Ukrainy i Unii Europejskiej podkreślał wiceminister infrastruktury Ukrainy Mustafa Nayyem.

– Aktywność państw Europy Środkowej okazała się kluczowa w pierwszych tygodniach i miesiącach wojny – tak, aby nowe szlaki logistyczne mogły zaistnieć – podkreślił M. Nayyem.

WYG

Źródła: Ministerstwa transportu Litwy i Polski

Fot. Jacek Kamiński / Ministerstwo Infrastruktury.